Türkçe atasözleri/B: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Kibele (mesaj | katkılar)
kayda değerliği sorunlu kaynaklar eklenmeden önceki sürüm
Kibele (mesaj | katkılar)
kayda değerliği sorunlu içerik temizlik
18. satır:
*Babamın öldüğüne yanmıyorum da, “Hüküm Allah’ın!„ diyenlere dayanamıyorum (Enver Oymak, 10.4.1994, Acıpayam-Darıveren’li)!
*Baban döver hurmayla, eller döver yarmayla (F. Dağdaş, 24.2.2000): Aile büyükleri yine merhametlidir, başkaları onlar kadar merhametli olamazlar anlamında. Bu atasözündeki “hurma” kelimesinde; hurma dalının ince olması sebebiyle bununla vurmanın dövme bile sayılmayacağı vurgulanmış olabilir.
*Baca eğri de olsa, dumanı doğru çıkar.{{VS|Baca eğri de olsa dumanı doğru çıkar}}
*Babasından bir göz evi kalan, yerden direk çıktı demeyle birlikmiş (F. Dağdaş, Dodurgalı, Eylül 1983)!
*Bacası görülmeyen yerden kız alınmaz (6.8.2004, Ilgaz’lı Müslüm Hoca)!
*Baca eğri de olsa, dumanı doğru çıkar.{{VS|Baca eğri de olsa dumanı doğru çıkar}}
*Bacanak bacanağı görünce arkası (g..tü) harman kadar olur (17.8.2005, 1972’li Hüseyin YAMAN’dan naklen Celil Yaman, 1979’lu, Bartın-Ulus’lu)!
*Bacası görülmeyen yerden kız alınmaz (6.8.2004, Ilgaz’lı Müslüm Hoca)!
*Bacak kadar boyu var, türlü türlü huyu var
*Bağ dua değil, çapa dua ister.
Satır 27 ⟶ 25:
*Bağa gir izin olsun ki, yemeye yüzün ola.
*Bağlı aslana tavşan bile hücum eder.
*Bağrında merhameti olmayanın dini imanı olmazmış derler (F. Dağdaş, 10.7.2001):Kalbi katı, merhametsiz olmanın kötülüğünü tanımlamak için kullanılan bir atasözü.
*Bana benden olur her ne olursa, başım rahat eder dilim durursa (Ufuk takvimi, 24.01.2001).
*[[Bahar]] çiçeğiyle güzeldir.
Satır 60 ⟶ 57:
* Baca eğri de olsa duman doğru çıkar.{{VS|Baca eğri de olsa duman doğru çıkar}}
* Baca eğri de olsa dumanı doğru çıkar.{{VS|Baca eğri de olsa dumanı doğru çıkar}}
* Bahçene eriği, yakınına yörüğü yanaştırma (Serik’li, 1923 doğumlu yaşlı bir Yörük kadınından naklen Mustafa Aydın’dan naklen Said Dağdaş, http://www.mustafaaydin.net/). ? Ne demek çok açık değil… "Eve yörük, bahçeye erik koyma!” atasözü ile benzer anlamda.
* Baht olmayınca başta, ne kuruda biter ne yaşta.{{VS|Baht olmayınca başta, ne kuruda biter ne yaşta}}
* Bahtsızın bağına yağmur, ya taş yağar ya dolu.{{VS|Bahtsızın bağına yağmur, ya taş yağar ya dolu}}
Satır 90 ⟶ 86:
* Balık demiş ki: Etimi yiyen doymasın, avımı yapan gülmesin.{{VS|Balık demiş ki: Etimi yiyen doymasın, avımı yapan gülmesin}}
* Balık çok konuşurum ama ağzım su dolu demiş.{{VS|Balık çok konuşurum ama ağzım su dolu demiş}}
* Bana benden olur her ne olursa, başım rahat eder dilim durursa (Ufuk takvimi, 24.01.2001).“Dilin durdu başın esen, dilin durmaz başın kesen (Fatmana Dağdaş, 1341'li)„ atasözü ile aynı anlama gelmektedir.
* Baskıdaki altından askıdaki salkım yeğdir.{{VS|Baskıdaki altından askıdaki salkım yeğdir}}
* Baskın basanındır.{{VS|Baskın basanındır}}
Satır 131 ⟶ 126:
*[[Bekâr]]ın parasını it yer, yakasını bit.
*Bekleyen derviş muradına ermiş.
*Ben ağa, sen ağa! İnekleri kim sağa (Adil Demirci, 1956’lı, Kerkük’lü, Temmuz 2005)?
*Bektaşi demiş ki: “Ne deden var, ne husan...“(Çankırılı bir taksi şoförü, -Ankara): Dedenin bakımı, masrafı yoksa derdin de yok anlamında. Çocuğun yoksa, evli değilsen derdin de azdır anlamında.
*Ben ağa, sen ağa! İnekleri kim sağa (Adil Demirci, 1956’lı, Kerkük’lü, Temmuz 2005)?
*Her akıl bir olsa, davara çoban bulunmaz (F. Dağdaş, Aralık 1980)! Atasözü ile benzer anlamdadır.
*Ben ben (benim) için demem, verseniz bile yemem (F. Dağdaş, 8.4.2000): Acıkan birisinin başkasının üzerinden acıktığını anlatmada kullandığı yol.
*Ben gücendiğim dağın odununu kırk sene yakmam (H. Erdal, Kırıkkkale-Delice, 5.10.2003)!Fikrinde, aldığı kararda, dargınlığında da kararlı olmayı ifade eder.
*Beşikte de var, eşikte de (M. Baz, 1.7.2005)!.. Ölüm...
*Beylere zor yok (F. Dağdaş, 12.1979)!: Toplumda güçlü olanın işi zor olmaz. İşini her şartta görür, gördürür.
* Bedava sirke baldan tatlıdır.{{VS|Bedava sirke baldan tatlıdır}}
* Bekar gözü, kör gözü.{{VS|Bekar gözü, kör gözü}}
Satır 208 ⟶ 197:
* Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır.{{VS|Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır}}
* Bir fit bin büyü yerini tutar.{{VS|Bir fit bin büyü yerini tutar}}
* Bir gitmeyince bir gelmez (Hasan Gölcük,1963’lü, 27.11.2009, Çerkeş)! (Kıymetli bir malı elden çıkarmayınca daha kıymetlisi elde edilmez anlamında (1938 Çerkeş doğumlu Şerife Gölcük’den naklen Hasan Gölcük, Yumaklı Köyü-Çerkeş, 27.11.2009). “Sevdik gitmeyince sevdik gelmez!”(F.Dağdaş) atasözü ile benzer anlamda.)
* Bir görüş, bir kör biliş.{{VS|Bir görüş, bir kör biliş}}
* Bir gözün gördüğü bir göze hayır etmez.{{VS|Bir gözün gördüğü bir göze hayır etmez}}
Satır 222 ⟶ 210:
* Bir kılın bir örmeye faydası var.{{VS|Bir kılın bir örmeye faydası var}}
* Bir kızı bin kişi ister bir kişi alır.{{VS|Bir kızı bin kişi ister bir kişi alır}}
* Bir kurbağa fazla uzağa sıçrayamaz (M. Baz, 07.2011)!
* Bir mıh bir nal kurtarır, bir nal bir at kurtarır.{{VS|Bir mıh bir nal kurtarır, bir nal bir at kurtarır}}
* Bir ocaktan okluk da çıkar, bokluk da.{{VS|Bir ocaktan okluk da çıkar, bokluk da}}
Satır 268 ⟶ 255:
* Bozacının şahidi şıracı.{{VS|Bozacının şahidi şıracı}}
* Boğaz dokuz boğumdur.{{VS|Boğaz dokuz boğumdur}}
* Boş bakkal, da..aklarını tartar (İzmir’li birinden nakleden Hasan Şanalmış'dan naklen Said Dağdaş, 7.1.2011)!
* Boş başak dik durur.{{VS|Boş başak dik durur}}
* Boş eşek yorga gider.{{VS|Boş eşek yorga gider}}
Satır 282 ⟶ 268:
* Bulanık su, balıkçının yarı kazancıdır.{{VS|Bulanık su, balıkçının yarı kazancıdır}}
* Buldum bilemedim, bildim bulamadım.{{VS|Buldum bilemedim, bildim bulamadım}}
* Bulutlar Muş’a gider, rençberler işe gider! Bulutlar Tev’e gider, rençberler köye gider! (Erzurum-Oltu-İğdeli köyünden, 1955 doğumlu Abdülkerim Demirci’den naklen Said Dağdaş, 19 Mayıs 2010, Erzurum).
Tev: Erzurum’un kuzeyindeki yerleşim yerlerine verilen ad.
* Burun yüzden düşmez.{{VS|Burun yüzden düşmez}}
* Buyuran yorulmamış.{{VS|Buyuran yorulmamış}}
Satır 298 ⟶ 282:
* Böyle gelmiş böyle gider.{{VS|Böyle gelmiş böyle gider}}
* Böyle gerek danaya, buzağının hakkını yemeye.{{VS|Böyle gerek danaya, buzağının hakkını yemeye}}
* Burnun dikip gezme! Gözün önüne bak! “Böbürlenme, alçak gönülü ol!” anlamında uyarı (Erzurum-Oltu’lu, 1964’lü Feyzullah Kılıç'tan naklen Said Dağdaş, 25.5.2010).
* Bükemediğin eli öpeceksin.{{VS|Bükemediğin eli öpeceksin}}
* Bülbülü altın kafese koymuşlar, ah vatanım demiş.{{VS|Bülbülü altın kafese koymuşlar, ah vatanım demiş}}
Satır 312 ⟶ 295:
* Bıçak yarası onulur, dil yarası onulmaz.{{VS|Bıçak yarası onulur, dil yarası onulmaz}}
* Bıçağı kestiren kendi suyu, insanı sevdiren kendi huyu.{{VS|Bıçağı kestiren kendi suyu, insanı sevdiren kendi huyu}}
 
*Bıçağı kestiren kendi suyu, insanı sevdiren kendi huyu (Resul Tosun ): Olgun insanı tarifte kullanılır. “Nevzat Yalçıntaş hoca Türkiye’yi ve sorunlarını, dünyayı ve duyarlılıklarını çok iyi bilen, Türkiye ve dünya çapında çok geniş bir çevreye sahip birkaç lisana vakıf değerli bir ilim adamıdır... Sosyal ilişkisi mükemmeldir. Kendisiyle konuşanlara öyle değer vererek hitap eder ve yaklaşır ki, onunla konuşan herkes kendisini dünyanın en büyük ve en önemli şahsiyyeti zanneder.”
*Bindik bir alamete, gidiyoruz kıyamete... (Anonim)
*Bir evde gülügen kadın, anırgan eşek, bağırgan öküz şartımış (şart imiş) (Cemal Dağdaş’dan naklen F. Dağdaş, 11.1982): Evin gönül huzuru için öncelikle hanımın neşeli olması gereklidir anlamında.
*Bir evde iki kız, biri çuvaldız, biri bez (F. Dağdaş, 22.2.2000). Evde çok kavga eden kızkardeşlerin kavgasının normal olduğunu ima eden bir atasözü. Genel anlamıyla kalabalık olan yerde kavganın eksik olmayacağını anlatan bir atasözü.
*Bir gece rahat uyudum. O gece de komşunun eşeği öldü (Muharrem Demirci, 1980’li, Gaziantep, Şahinbey, 20.08.2005)... Rahata kavuştuğumu sandığım anda, beklenmedik bir başka mesele kapımı çaldı anlamında.
*Bir iki ondört, ben örttüm sen de ört (Dedesi Mustafa Efendi’den naklen F. Dağdaş, 9.5.2000). Meseleyi büyütme, kapat, tatsızlık çıkmasın anlamında.
*Bir insanın kendi kendine yaptığını, bütün köylü başına çokanlaşsa yapamaz: Bu anlamda ele alınabilecek bir söz şöyledir: “Hiç düşmanınız olmasa, size düşman olarak kendiniz yeter de artar.” . Kur’ an-ı Kerim’de “Allah yolunda harcayın. Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın. Yaptığınızı güzel yapın. Allah güzel olanları sever” (Bakara Suresi, 195. ayet) ayetinde de insanın kendi kendine yapabileceği kötülüğe atıfta bulunulmaktadır. Aynı anlamda kullanılan bir diğer veciz söz de şöyledir:
"Kendi kendine ettiğini adem,
Bir yere gelse edemez alem."
*Bir kararında Mevla durur (F. Dağdaş, Eylül 1985)! İnsan hayatı her türlü değişkenliğe açıktır. Sadece Allah daimdir ve ebedidir.
*Bir keçi bir sürüyü bozar. {Ekleyen: Cengiz Özdemir, 26 Nisan 2008 Antalya}
*Bir laf vardır: Baban döver hurmayla, eller döver yarmayla derler (F. Dağdaş, 24.2.2000).
*Bir tutam ot, deveyi yardan attırır! “Bir tutam ot, deveyi yardan düşürür!„ (F. Dağdaş’dan) atasözü ile benzer anlamda. Vermek, ikna gücünü artırır (Kadriye ELÇİN’den, Antalya, 15.01.2005)
*Bir tutam ot, deveyi yardan düşürür! “Bir tutam ot, deveyi yardan attırır!„ (F. Dağdaş’dan) atasözü ile benzer anlamda (Kadriye ELÇİN’den, Antalya, 15.01.2005)
*Bir uyuz, bir sürüyü boklar ! (F. Dağdaş, 9.7.2001):
*Bir vuruşta, çam yıkılmaz! Hiçbir şey göründügü kadar kolay değildir ve bir seferde olmaz manasında (Fatma Yaman (1916’lı)’dan naklen Celil Yaman, Ulus-Bartın).
*Bir yiğit kırk yılda gelir meydana, erebilene aşkolsun (F. Dağdaş, 12. 2. 2000):
*Biz yenecek aşı, buğundan biliriz ! İnsanın niteliği davranışlarından bilinir anlamında (Dodurgalı Cıngıllı Molladan F. Dağdaş, Aralık 1984).
Bodur tavuk her zaman piliç görünür (31.5.2007, Aynur adlı bir fizik tedavi uzmanından naklen Celil Yaman, 1979’lu, Bartın-Ulus’lu)! Kilolu olmayan, minyon tipli insanlar, olduğundan daha genç görünür anlamında…
*Beleş peynir fare kapanında bulunur.
*Belli [[düşman]], gizli [[dost]]tan yeğdir.
Satır 383 ⟶ 347:
*Bitli baklanın kör alıcısı olur.
*Bize gelince yiyip içelim, size gelince gülüp geçelim.
*Boğaz, insanı iki adam yapmaz ama, iyi bir adam yapar (Hamid Erdal, 2.2.2000):
*Boğulursan büyük suda (denizde) boğul.
*Bok ile yapılan, sidik ile yıkılır (F. Dağdaş, Aralık 1980)! Haram ile kazanılan mal heba olur. Bu manayı vermek için “Haydan gelen, huya gider“ atasözü de kullanılır.
*Bokunu yiyen kepçesini kaldırır (22.7.2001, Ankara Gazi Mahallesi pazarı, Ankara-Kızılcahamamlı bir satıcıdan). *[[Borç | Borc]]un iyisi vermek, [[dert | derd]]in iyisi ölmektir.
*Bugün elini veren yarın götünü verir.
*[[Borç]] yiğidin kamçısıdır.
*Boş çuval dik durmaz (Resul Tosun) :
*Boş duranı Allah da sevmez kulu da...
*Boş fıçı çok langırdar.
*Boş torbaya hayvan inmez!:- Ne zahmet ettin Şerife bılla?
- Boş torbaya hayvan inmez dememişler boşuna... (Darıveren’li Hüseyin ağanın hanımından naklen Dodurgalı Ayşe Mak, 20.8.2003
*Boşadığın karının (hanımın) topuğuna bakılmaz (Halil Ay, 1949’lu, Dodurgalı)!
*Boşboğazı ateşe atmışlar,odun yaş diye bağırmış.{{VS|Boşboğazı ateşe atmışlar,odun yaş diye bağırmış}}
*Boşboğazın sigarası yanmaz.
*Boyum sıra buldum, huyum sıra bulamadım (Hacı Hatiplerin Hasibe’den F. Dağdaş, 24.2.2000): Dengime düşemedim, huyuma uygun biriyle evlilik yapamadım anlamında.
*Bozacının şahidi şıracı.{{VS|Bozacının şahidi şıracı}}
*Böğürtlen büyüye büyüye boy aldım sanmış, süprüntüyü yığmışlar dağ oldum sanmış, Türk ata binmiş bey oldum sanmış (Fatmana Dağdaş, 09.1983): 50-60 sene öncesine kadar köylerde ağalık düzeni varken ağa ve sülalesi dışındaki halka Türk denilmekte imiş. Ağalara atfen söylenmiş olan bu sözde, halk hakir görülmektedir. O dönemi yansıtan bir anlayışın ürünü olarak ortaya çıkmış bir atasözüdür (Fatmana Dağdaş’dan alınan bilgi.)
*Bu arpa kelle bağlamaz (1950’li Mehmed Yaman’dan naklen Celil Yaman, 30.09.2007)!! “Bundan hayır çıkmaz/Bundan iş çıkmaz!” anlamında olumsuzluk kanaatini ortaya koyan değerlendirme.
*Bu davullar sana çalınıbbarı (çalınıyor) kızım, ama benim senden umudum yok (Mehmed Baz, 1999): Beceriksiz, işten anlamayan kişi için söylenmektedir.
*Bu dünya iki kapılı handır, gelen bilmez giden bilmez.
*Bugünün küçükleri yarının büyükleri.
Satır 411 ⟶ 366:
*Bülbülü altın kafese koymuşlar "ah vatanım" demiş.
*Bülbülün çektiği; dili belasıdır.
*Büyük boğaz, küçük boğaz, beşikteki başını sallar (Hasibe nineden F. Dağdaş, 8.4.2000):Çor çocuğu fazla olanın yaşadığı telaşı, sıkıntıyı anlatan bir atasözü.
*Büyük ekmek, büyük bezeden olur.
*Büyük lokma çukurda kalır