II. Abdülhamid: Revizyonlar arasındaki fark

* Abdülhamid'in siyasi kişiliği, tarihin en kırılgan döneminde bir imparatorluğu otuz üç yıl yönetmesi, ve özellikle izlediği İttihad-ı İslam politikası ile farklı bir yere oturtulur. Sadece yakın tarihin değil, hiç kuşkusuz Osmanlı tarihinin de en önemli padişahlarından biridir. Döneminin de dünya siyasetinin en önemli aktörlerinden bir kişiliktir.<ref>[https://www.yenisafak.com/yazarlar/akif-emre/kizil-sultan-mi-yesil-sultan-mi-2036693 ‘Kızıl sultan’ mı, ‘yeşil sultan’ mı?]</ref> -— [[Akif Emre]]

*Abdülhamid'i kötülemek cehalettir. -— [[Ali Rıza Alp]]

* Bir padişah ki budalaca kuruntu yüzünden, yirminci yüzyılda, İstanbul'a elektrik sokmaz. Telefon getirtmez. Askere manevra fişeği ile de ateş talimi yaptırmaz. Donanmayı, eğer denize açılırsa toplarını Yıldız'a çevirip vurabilir diye, ön köprü ile bağlı Haliç'te çürütür. Bir padişah ki okullarda edebiyat dersi okutmaz. Kuru övme dışında tarih dersi verdirmez. Aşk şiirini, romanını bile yasak eder. Kendi adıdır diye bir sabah uyanıp bütün kısa "a"lı Hamidleri uzun "a"lı Hâmid'e ve veliahtının adıdır diye bütün Reşad adlarını Neşet'e değiştirtir. Otuz üç yıl böyle bir padişahın hükmü altında çöküp giden bu memlekette 1965'te onu "Ulu Hakan" diye ananları deneme tavşanı gibi kullanılmak üzere akıl hastanesine yollamaz da ne yaparsınız?<ref>Falih Rıfkı Atay, Ulu, 1965</ref> -— [[Falih Rıfkı Atay]]

* Elektrikten korkan, telefondan ürken, denizaltıyı vehimden karada çürüten Abdülhamid.<ref name="ReferenceA">Falih Rıfkı Atay, Atatürk Ne İdi?, 1968</ref> -— [[Falih Rıfkı Atay]]

* Afrika'daki Libya ve Mısır ve Adriyatik'ten Fars Körfezi'ne kadar bütün topraklarımız, Mezopotamya, Suriye, Filistin, Irak ve Adalar, o koskoca imparatorluk tam otuz üç yıl bu cahil divanenin elinde idi.<ref name="ReferenceA"/> -— [[Falih Rıfkı Atay]]

* Sultan Hamid müstebitti; telefon, elektrik, edebiyat, tarih yasakçısı idi; hafiyeci, sürgüncü idi...<ref name="ReferenceA"/> -— [[Falih Rıfkı Atay]]

*Bu hain herif (II. Abdülhamid), istese, bir anda her şeyi yapar; memleketi bahtiyar eder; etrafındaki alçakları dağıtır; hem memleket, millet bahtiyar olur, hem kendisi diyordum. Fakat bu adamın senelerden beri kan içmeye alışmış olduğunu ve insanın itiyadından vazgeçemeyeceğini düşündükçe, şahsına karşı fevkalade bir adavet (hissediyor) ve herhalde bunun vücudunun ortadan kalkmasının en selim bir çare olacağını düşünüyordum.<ref>[http://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/762269-ataturk-ve-abdulhamid haberturk.com]</ref> -— [[Enver Paşa]]

*O haysiyetsizi tahttan indirdiğimize o kadar mutluyum ki!.. -— [[Enver Paşa]]

*Babam doğru ve tam dinî itikada sahip bir Müslümandan başka biri değildir. Beş vakit namazını kılar, Kur'ân-ı Kerîm okurdu. Daima camilere devam ettiğini, Ramazanlarda Süleymaniye Camii'nde namaz kıldığını, o zamanlar camide açılan sergilerden alışveriş ettiğini hikâye tarzında anlatırdı. Babam herkesin namaz kılmasını, camilere devam edilmesini çok isterdi. Sarayın husus'i bahçesinde beş vakit Ezân-ı Muhammedi okunurdu. Babamın bir sözü vardı: "Din ve fen," derdi. "Bu ikisine de itikat etmek caiz" olduğunu söylerdi. -— [[Ayşe Sultan]]

*Hamidizm'den iki yol çıkar. Biri, Kemalizm ve diğeri Enverizm'dir. -— [[Yalçın Küçük]]

*Hamid, Mustafa Kemal ve II. Mahmut ile birlikte son iki yüzyıllık tarihimizin en önemli üç yöneticisinden birisidir. Yaratılmak istenen toz dumanın aksine, otuz üç yıllık saltanatında, siyasi ve adli sadece dokuz idam olmuştur; kuşkusuz, bunlardan birisi, büyük yenilikçimiz Mithat Paşa'dır. -— [[Yalçın Küçük]]

*Türk ilericiliğinin ''bête noire'''ı Hamid, aşırı vesveseli, her türlü özgürlükten korkan, ancak imparatorluğu yaşatabilmek için büyük reformlar yapılmasına inanmış ve bunları başlatmış bir Osmanlı prensi idi. İmparatorluğun artık Batı'da kalamayacağını görebilecek kadar realist idi ve Doğu'ya kaydırmak istiyordu, bu amaçla, Şii imasından çekindiği için soyadını "Afgani" olarak değiştiren İrani Cemalettin ile Panislamizme sarılıyordu. -— [[Yalçın Küçük]]

*Hamid, bir politika okuludur ve soğukkanlı incelemeden bugünü anlamak zordur. -— [[Yalçın Küçük]]

*Dünya Yahudiliği'nin Filistin'e yerleşmesi Sultan Hamid zamanındadır. -— [[Yalçın Küçük]]

*Yahudiliğin Filistin'e yerleşmesinde "Mikve İsrael" çok çok önemlidir. "Mikve" İspanyolca'da, "umut" demektir, İbrani "Tikve İsrael" diyorlar; o zamanki Osmanlı memaliki ve bugünkü İsrail'de kurulan tarım okulu ve çiftliğidir. Benzeri Aydın'da da kurulmuştur. Hepsi, Hamid zamanındadır. İstememiştir, ancak kapıları açmıştır. Kuşkusuz Sultan Hamid, ürkmüştür, sonra önlemeye çalıştı. Ama atı alan Üsküdar'ı geçmişti. -— [[Yalçın Küçük]]

*Kemalizm içe dönük ve kurucu idi. Enverizm dışa dönük ve yayılmacıdır. Hem Enver Paşa hem Kemal Paşa, kişiliklerini ve formasyonlarını, Hamid'in saltanatında buldular; Hamid, Ermeni Politikası'na kadar, hem içte hem dışta modern bir prens sayılıyordu. Daha sonraki yıllarda üstü örtülmesine karşın hep modernizatör bir despot olarak kaldı; özgürlüklerden korkuyor ve modernizasyondan vazgeçemiyordu. -— [[Yalçın Küçük]]

*Abdülhamid'i anlamak her şeyi anlamak olacaktır. -— [[Necip Fazıl Kısakürek]]

*Sen bir anne gibi tuttun ufukları. -— Sezai Karakoç

*İlk şaşırmak ilk adımda başladı diyorum. Daire-i hususiye bu mu idi? -— Halit Ziya Uşaklıgil

*Bize ümmetin günahını kendinde bulmak, kendinde yenmek,kendisiyle fenaya erdirmek isteyen ruh dünyasının kahramanları lazımdır. -— Nurettin Topçu

*II. Abdülhamid, meziyet ve kusurları ile son imparatordu. Ondan sonra Osmanlı tahtının bir pırıltısı ve ağırlığı kalmamıştı. -— [[Turgut Özakman]] (Diriliş/Çanakkale 1915'ten)

*Onlar sanıyorlar ki, biz sussak mesele kalmayacak, halbuki biz sussak tarih susmayacak, tarih sussa, hakikat susmayacak. -— [[Sezai Karakoç]]

*Sen değil naaşın hükümdar olsa elyakdır bize/Dönsün etsin taht-ı Osmaniye tabutun cülus -— Ahmet Rasim

*Abdülhamid'in yönetim tarzı azami müsamahadır. -— [[Mustafa Kemal Atatürk]]

*Padişah Abdülhamid sayesinde Batı âlemi, bilhassa Dışişleri teşkilatları; Halifeye, İslâm âleminin Papası gözüyle bakıyorlardı. Onun bu sıfatla kullanabileceği nüfuzdan çekiniyorlar, hattâ korkuyorlardı. -— Wanbery

*Abdülhamid devrinin her 24 saati bin muamma ile doludur. -— Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu

*1908 Meşrutiyetine kadar İstanbul'da elektrik yasaktı. Sultan Abdülhamid'in vehmi yüzünden. 19 Ağustos'ta cülus donanmasını yağ kandilleri ve havai fişeklerle yapardık. Ertesi günden başlayarak bütün gazetelerde vezir ve paşa konaklarının donanma haberlerini görmeli idiniz. Sütunlarca. Ufacık mumlu kandillerin adı Kandil-i Süreyya Mesil idi.<ref>Bayrak, Falih Rıfkı Atay, 1970, s. 25</ref> -— [[Falih Rıfkı Atay]]

*Toplumun en büyük haksızlığa uğramış tarihî şahsiyetlerinden biri, II. Abdülhamid’dir. Kendisinden önceki devirlerin ağır yükünü omuzlarında taşıyan, en güvenebileceği adamların ihanetine uğrayan ve dağılmak üzere olan içi dışı düşman dolu bir imparatorluğu 33 yıl sırf zekâ ve hamiyeti ile ayakta tutan bu büyük padişahı katil, kanlı, müstebit, kızıl sultan, cahil ve korkak olarak tanıtılmış, daima aleyhinde işleyen bu propagandanın tesiriyle de böyle tanınmış talihsiz bir insandır.<ref>[http://www.nihal-atsiz.com/page/327 Abdülhamid Han (Göksultan)]</ref> -— [[Nihal Atsız]]

*Bu dünyada herkes birçok şeyin cahilidir. Yeter ki kendi işinin cahili olmasın. Kendi işinin ehli olduğunu bin bir delille ispat etmiş bulunan Sultan Abdülhamid ise asla cahil değildir. Onun bir yüksek okul ve hatta lise diploması yoktu. Fakat hususi öğretmenlerle hayattan ve içinde yetiştiği büyük ve muhteşem hanedandan çok cevherli şeyler öğrenmişti.<ref>Ocak Dergisi, 11. Sayı, 11 Mayıs 1956</ref> -— [[Nihal Atsız]]

*Babam içki içmez, içenleri hoş görmezdi. Saraya sokulmasını da yasak etmişti. Sigara ve kahveyi severdi, hatta, sigarayı çok içerdi diyebilirim. (...) Babam, günün çalışma saatleri bittiği vakit, hareme gelirdi. Müzik dinlemek, Saray tiyatrosunda sahne oyunlarını seyretmek en ziyade sevdiği eğlenceleriydi. (...) Haremdeki kızlar tarafından icra edilen, piyano, keman ve sazlardan mürekkep küçük bir orkestrayı, babam sık sık dinlerdi, yine onlar tarafından yapılan İspanyol bale ve danslarını da alaka ile takip ederdi.<ref>Şadiye Osmanoğlu, Hayatımın Acı ve Tatlı Günleri, İstanbul 1966, s. 22-23</ref> -— Şadiye Osmanoğlu