Peyami Safa: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
{{Yazar bilgi kutusu
|
| resim = Peyami Safa portre.jpg
| resim_boyutu = 230px
| başlık = Türk yazar
| takma_adı =
| doğum_tarihi = [[1899]]
| doğum_yeri = [[İstanbul]]
| ölüm_tarihi = [[15 Haziran]] [[1961]]
| ölüm_yeri = [[İstanbul]]
| meslek = [[Yazar]]
| milliyet = [[Türk]]
| dönem =
| tarz =
| konu = Hayatı
| akım =
| ilk_eser =
| etkilendikleri = Nazım Hikmet
| website =
| dipnot =
}}
'''Peyami Safa''' (d. 1899, [[İstanbul]] - ö. 15 Haziran 1961), Türk hikâye ve romancısı.
'''''Server Bedi''''' takma ismini de kullanan yazar romanlarının yanı sıra, düşünsel yapıtları, polemikleri, köşe yazarlığı ve gazeteciliği ile de tanınır.
== Hayatı ==
Servet-i Fünun dönemi şairlerinden [[İsmail Safa]]'nın oğludur. Sivas'a sürgüne gönderilen babasının orada ölmesi üzerine [[1901]] yılında iki yaşında yetim kalmış, bu yüzden "Yetim-i Safa" adıyla anılmıştır. Babasız büyümenin acılarının yanı sıra, sekiz dokuz yaşlarında yakalandığı bir kemik hastalığı dolayısıyla 17 yaşına kadar, bu hastalığın fiziksel ve ruhsal bunalımlarını yaşamıştır. Doktorlar kolunun kesilmesinde karar kılmış, fakat Safa bunu kabul etmemiştir. Daha sonraları bu günlerdeki tecrübelerini "9. Hariciye Koğuşu" adlı romanında okurlarıyla paylaşır. Hastalık ve savaşın yol açtığı maddî sıkıntılar dolayısıyla öğrenimini sürdürememiş,13 yaşında hayatını kazanmak ve annesine bakmak için [[Vefa İdadisi]]'ndeki öğrenimini yarıda bırakmıştır. [[Keteon Matbaası]]'nda bir süre nota tashihi işinde çalışan Peyami Safa, Posta - Telgraf Nezareti'ne girmiş, [[I. Dünya Savaşı]]'nın başlamasına kadar orada çalışmıştır ([[1914]]). Daha sonra Boğaziçi'ndeki [[Rehber-i İttihat Mektebi]]'nde öğretmenlik yapmaya başlamıştır. Dört yıl çalıştığı bu okulda, hem öğretmiş, hem de kendi çabasıyla Fransızca'sını
ilerletmiştr. Buradaki izlenim ve deneyimlerini "Biz İnsanlar" adlı eserinde kullanmıştır
[[1918]] yılında ağabeyi [[İlhami Safa]]'nın isteğine uyarak öğretmenlikten ayrılmış ve birlikte çıkardıkları "'''20. Asır'''" adlı akşam gazetesinde "Asrın Hikâyeleri" başlığı altında yazdığı öykülerle gazetecilik yaşamına başlamıştır. İmzasız olarak yazdığı bu hikâyelerin tutulması üzerine [[Server Bedi]] takma adını kullanmaya başlayan Peyami Safa, daha sonra [[1921]]'de [[Son Telgraf]] gazetesinde yazmış, oradan da [[Tasvir-i Efkâr]]'a geçmiştir. Daha sonra [[Cumhuriyet gazetesi]]ne geçmiş, [[1940]] yılına kadar bu gazetede fıkra ve makalelerinin yanı sıra, roman da tefrika etmiştir.
[[1960]]'lı yıllara kadar başta [[Milliyet]] olmak üzere birçok gazete ve dergide yazan Peyami Safa [[27 Mayıs]]'tan sonra [[Son Havadis]] gazetesinde yazmaya başlamıştır ([[1961]]). Aynı yıl [[Erzurum]]'da yedek subaylığını yapmakta olan oğlu Merve'nin ölümü üzerine büyük bir sarsıntı geçiren Peyami Safa, iki üç ay sonra [[İstanbul]]'da vefat etmiştir.
== Edebî hayatı ==
İlk romanlarında sola yakın görüşler taşıyan Peyami Safa, bir hastanın psikolojisini anlattığı otobiyografik romanı [[Dokuzuncu Hariciye Koğuşu]]’nu ([[1931]]) [[Nazım Hikmet]]’e ithaf etmişti. Bu roman hariç, [[1922]]-[[1939]] yılları arasında yazdığı Mahşer (1924), Şimşek ([[1928]]), Fatih-Harbiye ([[1931]]) ve Biz İnsanlar ([[1939]]) adlı romanlarında Doğu-Batı sorunsalını karakterlerde somutlaştırarak işledi. Safa, bu romanlarında, ruh hallerini çözümlemede, kurguda, dilinin kıvraklığında, anlatım tekniklerindeki denemelerde başarılı bulunurken romanlarında düşünceyi öne çıkarması dolayısıyla eleştiriler aldı. [[II. Dünya Savaşı]] sırasında Nasyonal Sosyalistlere yakınlaşmasıyla dikkat çeken Safa’nın gerçekçi roman çizgisi [[Matmazel Noraliya’nın Koltuğu]] ([[1949]]) ile mistisizme yöneldi.
İlk uzun hikâyesi [[Gençliğimiz]]'i [[1922]] yılında neşreden Peyami Safa, para kazanmak amacıyla yazdığı kitaplarında, ilk defa ağabeyi İlhami Safa'nın takma ad olarak kullandığı, annesi Server Bedia Hanım'ın adından uyarladığı [[Server Bedi]] müstear adını kullanmış, bu takma adla yüzlerce eser vermiştir. Bunlar arasında en sevilenler [[Cingöz Recai]] macera romanları ile '''Cumbadan Rumbaya''' adlı romanı olmuştur.
Peyami Safa, Türk kültür yaşamında yayımlandığı yıllarda hayli etkili olmuş [[Hafta (dergi)]], [[Kültür Haftası]] ([[1936]], 21 sayı) ve [[Türk Düşüncesi]] ([[1953]]-[[1960]], 63 sayı) dergilerini çıkarmıştır.
Asıl ününü romancı olarak yapan Peyami Safa, bazı uzun öyküleri ile de dikkati çekmiş, yazar Batılı kaynakların bir "Zalim" olarak tanıttıkları hun hükümdarı [[Attila]]'yı aklamak amacıyla aynı adda bir de tarihsel roman yazmıştır. Tüm bu üretkenliğine rağmen yeterince tanınmamış ve tanıtılmamıştır.
== Hakkında yapılan çalışmalar ==
* Prof. Dr. Mehmet Tekin, Doç Dr. Mehmet Önal ve Dr. Nan a Lee Peyami Safa hakkında birer doktora tezi vermişlerdir.
* Beşir Ayvazoğlu'nun yazar (Peyami Safa) hakkında Ötüken Yayınları'ndan çıkmış, biyografik bir eseri bulunmaktadır.
* Zülfikar Uğur Yıkan, 2004 yılında Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde "Peyami Safa'nın Server Bedi İmzalı Romanları" konulu Yüksek Lisans tezini hazırlamıştır.
* Yazar-çevirmen [[Sabri Kaliç]] 2011 yılında Peyami Safa'nın "Dokuzuncu Hariciye Koğuşu" romanını "Exterior Diseases - Ward: 9" adıyla İngilizceye çevirmiştir.
Ayrıca internet üzerinde Peyami Safa hakkındaki bilgilere ulaşabilceğiniz "www.peyamisafa.biz" <ref>[http://www.peyamisafa.biz www.peyamisafa.biz]</ref> şeklinde bir internet adresi mevcuttur.
== Eserleri ==
;Roman:
[[Gençliğimiz]] (1922), [[Şimşek (roman)|Şimşek]] (1923), [[Sözde Kızlar]] (1923), [[Mahşer (roman)|Mahşer]] (1924), [[Bir Akşamdı]] (1924), [[Süngülerin Gölgesinde]] (1924), [[Bir Genç Kız Kalbinin Cürmü]] (1925), [[Canan (roman)|Canan]] (1925), [[Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (roman)|Dokuzuncu Hariciye Koğuşu]] (1930), [[Fatih-Harbiye]] (1931), [[Attilâ (roman)| Attilâ]] (1931), [[Bir Tereddüdün Romanı]] (1933), [[Matmazel Noraliya'nın Koltuğu]] (1949), [[Yalnızız]] (1951), [[Biz İnsanlar]] (1959).
;İnceleme - Deneme:
Türk İnkılâbına Bakışlar (1939), Büyük Avrupa Anketi (1938), Felsefî Buhran (1939), Millet ve İnsan (1943), Mahutlar (1959), Mistisizm (1961), Nasyonalizm (1961), Sosyalizm (1961), Doğu-Batı Sentezi (1963), Sanat-Edebiyat-Tenkid (1970), Osmanlıca-Türkçe- Uydurmaca (1970), Sosyalizm-Marksizim- Komünizm (1971), Din-İnkılâp-İrtica (1971), Kadın-Aşk-Aile (1973), Yazarlar-Sanatçılar-Meşhurlar (1977)
{{Vikiler
|commons=
|wikispecies=
|wikt=
|b=
|s=
|q= Peyami Safa
|n=
|m=
|}}
== Açıklama ==
{{Kaynakça}}
{{DEFAULTSORT:Safa, Peyami}}
[[Kategori:Türk yazarlar]]
[[Kategori:
[[Kategori:1899 doğumlular]]
[[Kategori:1961 yılında ölenler]]
[[Kategori:İstanbul doğumlular]]
[[Kategori:Edirnekapı Şehitliği'ne defnedilenler]]
[[Kategori:Ölmüş insanlar]]
|