Deizm

Tanrı'ya inanan, ancak dinleri reddeden öğreti

Deizm veya yaradancılık, doğal dünyaya dair gözlemler ve mantığın kaynağını oluşturduğu; dinsel bilgiye dolaysız biçimde sadece akıl yoluyla ulaşılabileceği ilkesini esas alan, bu sebeple vahiy ve esine dayalı tüm dinleri reddeden bir Tanrı inancı olarak tanımlanır.

Benim ülkem dünyadır, tüm insanlar benim kardeşimdir, iyiyi ve doğruyu yapmak benim dinimdir.
Thomas Paine
Sözler, yazar ya da kaynakları bakımından alfabetik sıraya göre düzenlenmiştir:


A değiştir

  • Kendi yarattıklarını cezalandıran ya da ödüllendiren, biz insanlarınkine benzer istekleri olan bir Tanrı'yı benim aklım almaz. Bedeni ile öldükten sonra yaşayabilecek bir insan da düşünemem. Zayıf yürekliler, korku ya da gülünç bir bencillikle bu çeşit düşünceleri beslesinler istedikleri kadar.[1]
  • Ben, dünyanın yasalara dayalı uyumunda kendini açığa vuran Spinoza’nın Tanrı’sına inanıyorum, insanlığın işlerini yapan ve kaderi belirleyen bir Tanrı’ya değil.
    • Albert Einstein, New York Rabbi' Herbert S. Golstein’ın sorusunu yanıtladığı sözleri, 24 Nisan 1929

D değiştir

  • Deistler bilmişlerdir ki, Tanrı dışında insanüstü tanıdığınızda bunun arkasından sadece peygamberler değil; evliya, ermişler ve daha bilmem neler insanüstü varlıklara dönüştürülecek birer yedek ilâh halinde insan hayatına musallat edilecektir, edilmiştir. Akıl dışında kutsal tanımanın sonucu ise aklın hayatın dışına itilmesi, onun yerini kutsallaştırılmış birtakım adamların ilhamlarının, rüyalarının alması olacaktır. Tarih, özellikle dinler tarihi deistlerin bu iddialarını (veya öngörülerini) tamamen doğrulamıştır. Ve doğrulamaya devam etmektedir.[2]

R değiştir

T değiştir

  • Genel olarak, platonik Hristiyan ülkelerde rahiplerin deizme; katolik ülkelerde ateizme geçtiklerini gözlemledim. Diderot, D’Alembert, D’Holbach, Condorcet insanların en erdemli kişileri arasında bilinirler. Onların erdemleri, o halde, Tanrı sevgisi dışında başka bazı temellere sahip olmalarıdır.
  • O'nun gücünü sorgulamak istiyor muyuz? Yaratılışın sınırsızlığı içinde bunu görüyoruz. Onun bilgeliğini sorgulamak istiyor muyuz? Kavranamaz bütünün yönetilmesindeki değişmez düzenin varlığında bunu görüyoruz. Onun cömertliğini sorguluyor muyuz? Dünyayı doldurduğu bolluklarda bunu görüyoruz. Onun affediciliğini soruluyor muyuz? Nankörlere dahi sunduğu bolluklarda bunu görüyoruz. Tanrının ne olduğunu bilmek istiyor muyuz? Bunu herhangi bir insanın yazabileceği yazılı kitaplarda arama, Yaratılışın imzasında ara.
  • Bazıları “Tanrı kelamı yok mudur, vahiy yok mudur?” diye soracaklar belki. Ben buna evet derim, Tanrı kelamı ve vahiy vardır. Tanrı kelamı gözlemlediğimiz evrendir.
  • Yahudi, Hristiyan veya Müslüman olsun tüm din kurumları, insanlığı korkutarak esir eden, gücü ve kazancı tekelleştirme amacı güden insan icatlarından başka bir şey gibi görünmüyor bana.
  • İmansızlık sadece inanç veya inançsızlıktan ibaret değildir; inanmadığı şeye inanmış gibi görünmeyi de kapsar.
  • Benim ülkem dünyadır, tüm insanlar benim kardeşimdir, iyiyi ve doğruyu yapmak benim dinimdir.
  • Ateizmden bir önceki duraktır.
    • (Voltaire)

Kaynakça değiştir

  1. Religous Tolerance, Deism
  2. Deizm, Yaşar Nuri Öztürk, Yeni Boyut, 2015, Arka Kapak
Deizm ile ilgili daha fazla bilgiye Vikipedi'den ulaşabilirsiniz.