Deizm

Deizm veya yaradancılık, doğal dünyaya dair gözlemler ve mantığın kaynağını oluşturduğu; dinsel bilgiye dolaysız biçimde sadece akıl yoluyla ulaşılabileceği ilkesini esas alan, bu sebeple vahiy ve esine dayalı tüm dinleri reddeden bir Tanrı inancı olarak tanımlanır.

Benim ülkem dünyadır, tüm insanlar benim kardeşimdir, iyiyi ve doğruyu yapmak benim dinimdir.
— Thomas Paine

Sözler, yazar ya da kaynakları bakımından alfabetik sıraya göre düzenlenmiştir:

A  B  C  Ç  D  E  F  G  H  I  İ  J  K  L  M  N  O  Ö  P  R  S  Ş  T  U  Ü  V  Y  Z

A

• Kendi yarattıklarını cezalandıran ya da ödüllendiren, biz insanlarınkine benzer istekleri olan bir Tanrı'yı benim aklım almaz. Bedeni ile öldükten sonra yaşayabilecek bir insan da düşünemem. Zayıf yürekliler, korku ya da gülünç bir bencillikle bu çeşit düşünceleri beslesinler istedikleri kadar.
  • Albert Einstein
• Ben, dünyanın yasalara dayalı uyumunda kendini açığa vuran Spinoza’nın Tanrı’sına inanıyorum, insanlığın işlerini yapan ve kaderi belirleyen bir Tanrı’ya değil.
  • Albert Einstein, New York Rabbi' Herbert S. Golstein’ın sorusunu yanıtladığı sözleri, 24 Nisan 1929

D

• Deistler bilmişlerdir ki, Tanrı dışında insanüstü tanıdığınızda bunun arkasından sadece peygamberler değil; evliya, ermişler ve daha bilmem neler insanüstü varlıklara dönüştürülecek birer yedek ilâh halinde insan hayatına musallat edilecektir, edilmiştir. Akıl dışında kutsal tanımanın sonucu ise aklın hayatın dışına itilmesi, onun yerini kutsallaştırılmış birtakım adamların ilhamlarının, rüyalarının alması olacaktır. Tarih, özellikle dinler tarihi deistlerin bu iddialarını (veya öngörülerini) tamamen doğrulamıştır. Ve doğrulamaya devam etmektedir.

R

• Panteizm uyartılmış ateizmdir. Deizm ise sulandırılmış teizmdir.
  • Richard Dawkins, Tanrı Yanılgısı (2006), s. 40

T

• Genel olarak, platonik Hristiyan ülkelerde rahiplerin deizme; katolik ülkelerde ateizme geçtiklerini gözlemledim. Diderot, D’Alembert, D’Holbach, Condorcet insanların en erdemli kişileri arasında bilinirler. Onların erdemleri, o halde, Tanrı sevgisi dışında başka bazı temellere sahip olmalarıdır.
  • Thomas Jefferson, Thomas Law’a mektup, 13 Haziran 1814
• O'nun gücünü sorgulamak istiyor muyuz? Yaratılışın sınırsızlığı içinde bunu görüyoruz. Onun bilgeliğini sorgulamak istiyor muyuz? Kavranamaz bütünün yönetilmesindeki değişmez düzenin varlığında bunu görüyoruz. Onun cömertliğini sorguluyor muyuz? Dünyayı doldurduğu bolluklarda bunu görüyoruz. Onun affediciliğini soruluyor muyuz? Nankörlere dahi sunduğu bolluklarda bunu görüyoruz. Tanrının ne olduğunu bilmek istiyor muyuz? Bunu herhangi bir insanın yazabileceği yazılı kitaplarda arama, Yaratılışın imzasında ara.
  • Thomas Paine, Akıl Çağı
• Bazıları “Tanrı kelamı yok mudur, vahiy yok mudur?” diye soracaklar belki. Ben buna evet derim, Tanrı kelamı ve vahiy vardır. Tanrı kelamı gözlemlediğimiz evrendir.
  • Thomas Paine, Akıl Çağı
• Yahudi, Hristiyan veya Müslüman olsun tüm din kurumları, insanlığı korkutarak esir eden, gücü ve kazancı tekelleştirme amacı güden insan icatlarından başka bir şey gibi görünmüyor bana.
  • Thomas Paine, Akıl Çağı
• İmansızlık sadece inanç veya inançsızlıktan ibaret değildir; inanmadığı şeye inanmış gibi görünmeyi de kapsar.
  • Thomas Paine, Akıl Çağı
• Benim ülkem dünyadır, tüm insanlar benim kardeşimdir, iyiyi ve doğruyu yapmak benim dinimdir.
  • Thomas Paine
• Ateizmden bir önceki duraktır.
  • (Voltaire)

Kaynakça

Deizm ile ilgili daha fazla bilgiye Vikipedi'den ulaşabilirsiniz.