Zazaca atasözleri

Bıze çı qas zzi dızdeka bê teke a roje vist u yew adara vewre eşta vıla dare, şand nêmend hemti. Veyvek serê estore de ya kes nêzaneno nesibê kamiya

Dıșarıdan yardım umanın vay haline.

Sora sora Kars'a gidilir.
- Kê pers reydi şonê Kers.
Samanı ateşe verdi, rüzgarın önüne geçti.
- Adır ver da sımeri ho da verê vay.
Ateş iyi de külü olmasa.
- Adır veşo la vel nêbo.
Hafif akıl ağır yüktür.
- Aqılo sivil baro gırano.
Delinin değirmeni kendi kendine çalışır.
- Arey geji be ho gureno.
Elekle su toplanmaz.
- Awe bi pırcına nêna arêkerdış.
Başı aşan su; ha bir karış olmuş, ha dört parmak.
- Awa serê seri çı qarışê çı çar engışti.
Akıl, altın taça benzer, herkesin başında olmaz.
- Aqıl taça zerrina her kes sere de çıniya.
Bahtı tahta değişmem.
- Bext nêdana be text.
Donsuz dolaş fakat boynunu zalimlerin önünde eğme
- Bê tumani bıgêre, mılê xo verê zalımi de çewt meke.
Elini bıraktı, ayağı ile ardına düştü.
- Be desti verda, be lıngi dıma gêra.
Dünyaya danış, aklına göre yap.
- Be dınya bışêwire, be aqılê xo bıke.
Sorma ile insan Tanrının evine kadar gider.
- Be pers merdım şıno keyey Homay.
Keşke ile eller saç örgüsü demetine yetişmez.
- Bı werrekna dest nêreseno gıley gıjıki.
Adam gibi çalış, aslan gibi ye.
- Bıxebitye sey merdıman, bıwere sey şêran.
Gelin atın üzeride gelir. Ancak kime kısmet olacağını kimse bilmez.

Çımi teber deyê, wel se ba

Çıranın köre, davulun sağıra yararı yoktur.

Çıla koran rê def keran rê bêfeydeyê

Arkadaşına kazdığın kuyu bir gün kendın duşersın.

Çala ke merdım embazê xo rê bıkeno rocê be xo keweno

Kapısı kapalı olanın gözü kapısı açık olandadır.

Çımê bergırewtoxan yê berakerdoxan deyê

Yaralı yarasını bilir.

Dırbetın be dırbetê xo zaneno

Arkadaşın yarası, kaya yarası gibidir.

Dırbetê embazi şeqaley zınari

- Mangay ma bi gaya, bela niya gedaya.'
Sidik ilacına gitti kabız oldu.

Şi dermanê mize gi rê esiri

Gebe olsun da ne zaman doğurursa doğursun.

Wa awır ba çı mehel ziyena wa bıziya

Bir günün boğası olayım, yüz günün ineği olmayayım.

Wa viştıray rocê bıba mangay se roce meba

Gönlüm hoş olsun da varsın giysim kıldan olsun.

Wa zera mı zere ba wa tewrê kırwasê mûy mı bo

İyi at olsun da varsın nalı olmasın.

Wa estore pêşeng ba wa bênal ba

Muradımız olsun da, ister taştan olsun.

Wa mıradê ma bıbo wa kera ra bo

Yüz acısın, karın ağrımasın.

Wa ri bıdejo zer medeja

Bir günlük aslan ol, bir yıllık tilki olma.

Wa şêrê rocê bo, wa lûya serê mebo

Korku, akrep gibidir.
- Ters, zê dımışkulo.
Utanma olmasaydı şeytanlık kanatlanırdı.
- Şarmi nıbên se pêl niyên şetuney a.
Evrenin sahibi siyah ile beyazdır.
- Wûhar eywun siya sıpê.
Arkadaşınla ye, gez ama onunla ortaklık yapma.
- Embazan a bıgêr, bur la wertaxi mekerê.
Kadın isterse; erkeğini vezir yapar, istemese rezil eder.
- Cıniya ke bıwaz; merdê xo kena vezir, nêwaz kena rezil.
Kurt, sisli günü kollar.
- Cınawır, rueja mijin paven.
Çocuklar ağlayarak büyür.
- Kij pê bermi ben pil.
Gül için dört dikeni göğsüne atmaya katlanır.
- Kê hatir gula, çar teli kena pistun xwi.
Beceriksiz kadın çıkrık, beceriksiz rençber ise orak değiştirir.
- Cıniya hirab reşta bedilnena, mişag hirab se vaşturi bedilnen.
Evlilik dar ayakabı gibidir.
- Zevaj sol teng o.
- Semêd yow palûnê heriya, howt bacûnaxûn xwi eşt awk..."Mıntıqa: Az, Çewlig.
At adımına göre değil süvarîsine göre koşar.
- Astor be gorey gama ho ne, bi gorey espare ho remena.
Bülbülü altın kafese koymuşlar. Demiş: “Ah vatan, ah vatan!”
- Bılbıl kerd kefesa zerin yi hunc vatên: “Ah vaten, vah vaten!”
- Şahidê luye, boça luye ya.
Okumak avlamaktır, yazmak kayıttır.
- Wendış seydo, nuştış keydo.
Doğru duvar yıkılmaz.
- Diyes raşt neşiyen ve.
Sırt, yiğit olana verilir.
- Paşt diyena merdım cumerd.
Ev alma komşu al
- Kiye megir cirûn bıgir.
Durgun su kokar.
- Ava vinerri bûy duna.
Köpek ölürse kurta bayram olur.
Kutik bımıro vergan rê roşan beno.
Nevret ve sevgi dilden cıkınca vücut bulur.
- Nevret u heskerdış zone ra vejiya se o waxt govde gırati.
Eke kutık merdımanê ho bıgêro, apê ho verg, halê ho luy hesabneno.
Elin çocukları büyür akıl alır, bizimkiler ise büyür deli ve yaramaz olur.
- Tûtê şar pil beni aqıl gêni , ena ma pil beni gej u har beni.
Bahçene komşun ağacını ekerse komşunun çocukları bahçeni sahiplenir.
- Eke dara ho cirane ho rê da ronayış; qıjê ey dar rê zi bahçe rê zi wayir vecyene.
Baca tüten evde huzur vardır.
Merdım pir beno, zerri pir nêbena.
İyi komşu akşam yemeğini bir tabak fazla yapar.
- Embıryano hewl, şamiya ho tebahêk zêde keno.
Yük eşeğin yanına gitmez, eşek yükün yanına gider.
- Bar nişin vere her, her şin vere bari.
- Dişmenê bavan, nébeno dostê lawan.
Su bulanmadan durulmaz.
- Heta leyl [lêl] mebo, zelal nêbena.
Büyüklerimiz her zaman güzel konuşur.
- E veinan ma her tım/her wext hoyl heber dayene.
Yüklü eşek yedi kez sudan geçer yüksüz bir kere dahi girmez.
- Her be bar hewt ray awk ra viyereno la bê bar yew ray nêviyereno.

Gözyaşlarından akıl al.
- Hesırê çıman ra aqıl bıgire.
İyi bir kadın, kızını seversen yetişir.
- Eke heskerdış bıbo keyneki rındê de reseni cıniyan.
7 Martta melekler geldi (indi) baharı bağırdılar söylediler.
- Hewt adari de melegi ameyê var vatê u qêrayê, wesari.
Günü gelmeden tavuk yumurtasını kırmaz.
- Heta ke roce de nêbiyo, kerg hakê xo nêşıknena.
Büyüklerimiz bir şey diyorsa bir şey biliyorda diyordur.
- Ê verinan ma eke çi ke vanê, zanenê ke vanê.
Çokça gözyaşı soruna yol açar.
- Çımê hesırıni zaf, rayerê xerıpnayan akerdêne.
Kimseye iyi deme. Kötü çıkar, mahcup olursun.
- Kesi rê mevac rındo, ar vıcêno ke xo de şıkêno.
Akıl para ile satın alınmaz.
- Akıl ebe peru ra nêroşûno.

Araba devrilince yol gösterici [kılavuz] çoğalır.^{6 Eylül 2010}
- Areba bı kelebay rar nevitay zeydini.
At, tayını tanır.
- Astor mayine xo şılasneno.
Sessiz akan sudan kork.
- Awe ke bêveng şona cı ra bıterse.
Süreklilik göstererek akan su kir tutmaz.
- Ava ke şonaye lıim ni tepşena.
Akan su akacağı kulvarı da aşındırır.
- Ava ke şına, sopa ho zi roternena.
Köpek et yemeye alışmışsa kuru ekmek yemez.
- Kutik bumusa goşti nan wuşk nêvena.
Kapta [Sürahide] kalan su zamanla normal su tadını yitirir.
Eşek ne bilir yonca yemesini.
- Her çı zano wenca buro.
Zalim zulümle yola gelir.
- Zalım ebe zulım'a yeno rae.
Ağır taş yerinden oynatılamaz.
- Siya grane hurenda xo ra nê luvena.
Kucağında olsun, varsın çuvalın üstü olsun.
- Va vırar de bo va serê xırar de bo.
Yılanın yavrusu zehirsiz olmaz.
- Leyrekê mari bê zıyêr nê beno.
Sabah güneşinde faydalanmazsan akşam güneşinin faydası yoktur.
- Eka tija ser sıbayi ra feyde nêgırewt, tija şani ra feyde çıniyo.
Aç kuşa yılan su verir.
- Mıriçika teyşan rê mar zi awe ano.
Köpeğin kuyruğunu kalıba sokmuşlar, bin yıl sonra çıkarmışlar yine köpek kuyruğuymuş.
- Dımê kutık eştto kalıb, hazar serre kalıb ra vetto, eyne dımê kutıka
Nalbantlar atları nallarken dere kenarında kaplumbağalar da ayaklarını kaldırırmış.
- Nalbendon astori nalnen kesoniz ver deridi penci hu kerdin berz.
Babanın dostu lafları, oğlunun miras.
- Dostê pi u kali, laceki rê miraso
Eşeğin ölümü köpeğe düğün olur.
- Merdena here kutıki rê bena veyve.
Fırsat her zaman ele düşmez.
- Fırsend her tim dest nêkuno.
İnsan haberi gündüz söylemeli, yoksa karanlığa (akşama) kalır.
- Mordemo ke hebê roj çila fistê ta, şan dé tari de maneno.
Köpek köpeğin ayağına basmaz.
- Kutık payna lınga kutıki nêdano.
Kimisi az sahip çıkmış, azlıktan da kendini alıkoymuş.
- Kami ke tuye vayi kerdo, tuye ru(ri) ye xo kerdo.

İnsan laf olur, içi laf olmaz.
- İnsan kal beno, zerri kal nêbena.
Kadının elinde nesil varsa, o kadın güzeldir.
- Deste keyneke ra xesil est zi, a keyneke rinda.
Yalancı insanın, gözünden yalancı olduğu belli olur.
- Merdımo zureker çımanê xo ra beliyo.
Altın dışkının içinde olsa da yine altındır.
- Zerd miyan gi de bo zi hina zerdo.
Eşeğin arpası pişmez.
- Cewê heri nêpeseno.
Köpek ölürse kurda bayram olur.
- Kutık ke bımıro, vergan rê roşan beno.
Çoban köpeği ölürse kurt bayram yapar.
- Kutıkê şıwani bımıro vergi roşan kenê.
Aslanın elinden kılıcı düşmez.
- Deste şêri ra şûr nêkeveno.
Yalancı kuyruğundan korkar.
- Zûrker dıma xo ra terseno.
Zor kapıya gelmese, çalışma ve doğru ortaya çıkmaz.
- Eke zoriye nina ber meşuxulne raştiye nêvejiyena meydan.
Doğru el karnın üzerindedir.
- Desto raşt sêr pizeyavo.
Eşeği suyun üzerine susuz götürür susuz getirir.
- Heri teyşan beno ser awe u teyşan ano..
Anlık nefis insanı hapis deliğine götürür.
- Yo anlığ nefs çey bon kulike hefs.
Az yemek ye ömrün uzun olur, çok yemek yersen ömrün kısa olur.
- Tı ke werdin beno omir to derg beno, zaf werdin vena omir tı tikik menenno.
- Devlemendî hesabê peran zafî nê peran taynîn pers kenê
- Eke şivane kavire bivero, zura ey verg verdo beno.
Yılanın Yavrusu zehirsiz olmaz.
- Maro hurdık bijahr nêbeno.
Sevgi ve nefret dilden çıkınca vücut bulur.
- Nevret u heskerdış zone ra vejiyase o vawt govde gırati.
Köpek akraba [ata] ararsa amcasını kurt, dayısını tilki sayar.
- Eke kutık merdıman ho bıgêro, apê ho verg, halê ho luy hesabneno.
Birinin yanlış yaptığını biliyorsan da söyleme.
- Çire çewt kerda to zana hena nêva mekke.
- Alım ho vira keno, qeleme ho vira nêkena.

Yetim kız susuz düz ovaya benzer.
- Keyneka bê bavke, dêşta bê avk.
Ata dostu oğlana mirastır.
- Dostê pi u kali, laceki rê miraso.
- Adır vatene ra, fek nêvêşeno.
- Senik vacé, zaf goş sernê.
- Merdımo ke deyn ra terseno, gereke keyberê gırdi ra mekero.
- Teneko tal veng veceno.
- Merdımo cefa neanita, qedrê sefa nezano.
- Comerd vanê mali ra kenê, egit vanê cani ra kenê.
- Kutıkê teberi, hesarê keyi nêbeno.
- Veyşan vano: "Mırd nêben", Mırd vano:"Veyşan nêben."
- Sergovendi veyve ra, domani kayir a aciz nêbené.
- Darê çixa derg bena bıbo ki, ca ra nêresena asmên.
- Cayo ke koyi çıne bi, tum xo ko vineno.
- Kilito zernên her keyberi keno a (ra)
- Mangaya ke hebe zengila vındi nêbena.
- Serê koy ra mij kemi nêbeno.
- Hebe torbê tali asro rê nêna pêguretene.
- Merdene rê çare çıniyo.
- Merdena here kutıki rê bena veyve.
- Fırsend her tım dest nêkuno.
- Kıymete xortine, demê kalbiyayeni de eno zanitene.
- Vace ke asmên de veyve esto, cêniye nerdugan nane ro.
- Merdıno ke hebe roj çıla fıstê ra, şan de tari de maneno.
- Kamci roje şand nêbiyo.
- Her rındeke qusurê de xo esto.
- Palêyo xırab verva iandi zeredejan gêno.
- Kutık payna lınga kutıki nêdano.
- Xebera xırabe rew bena vıla.
- Qantıre ra pers biyê: " Piyê to kamo ", Vato: " Xalê mı astoro.
- Kes nêkuno mezela kesi.
- Koçe berani berani re bar niyo.
- Oyo (yewo, juyo) ke heqi ra nêterseno, cı ra bıterse.
- Merdımo ke şi meymantiya cınawiri (vergi), gereke kutikê xo, xo de bero.
- Leylegê ke teyr say kena, amnani yena zımıstani şona.
- Kami ke tuye vayi kerdo, tuye ru (ri) ye ho kerdo.
- Kari ra mêterse wa kar to ra bıterso.
- İnsan kal beno, zerri kal nêbena.
- Cêniye baxçeyê camêrdiya.
- İnsan viran vındeno, veyşan nêvındeno.
- Homa çewt şaş meko u erd ra kaş meko!.Mıntıqa: Cewlig
- Vitevatê cınêke nê yê vitevatê camêrdımın merdım kişeno.Mintıka Darahenî/Kawar
- Çocukların karınları söz doludur ama dilleri dönmez.
Zera gedeyan dekerdeya la zıwanê inan nêgeyreno.
- Erkek bir kaynaksa kadın bir havuzdur, havuz çatlaksa kaynaktan gelen su birikmez.
Camêrd çımeyo cênıke doleya, eke dole şıkıte ba awe tede nêdebena.
- Uzun dil sahibinin başına ağaçkakandır.
Zıwano derg darkotekê serê wayerê xoyo.
Başkasının eli ile yılan tutulmaz.
- Destandé şarya mar nêtepêşiyeno - (lehçe:Çermik)