Vikisöz

Mustafa Kemal Atatürk/Atatürk hakkında söylenmiş sözler

< Mustafa Kemal Atatürk sayfasına geri dön
Sözler, yazar ya da kaynakları bakımından alfabetik sıraya göre düzenlenmiştir.


A

değiştir
 
O genç ve dahi Türk şefinin o esnada Çanakkale’de bulunması, Müttefikler bakımından talihin en acı darbelerinden biridir.
— Alan Moorehead
  • Atatürk'ü medeniliğin, ileriliğin ve memleket menfaatlerini üstün tutmanın en muazzez sembolü olarak telakki etmekteyiz. (...) Atatürk hiç kimsenin karşı karşıya geleceği bir kudret değildir. Hiç kimse bunu arzu etmez. Herkes, bilâkis onu Türk Cemiyetinin hâlâ en ileri nigehbanı olarak, en büyük kuvveti olarak telâkki etmektedir.[1]
  • Atatürk, bir ülkenin kaybettiği kaynakları harekete geçirmenin ve yeniden canlandırmanın olanaklı olduğunu gösteren ilk kişiydi. Bu bakımdan Atatürk bir öğretmendi; Mussolini onun ilk, ben ikinci öğrencisiydim.[2]
    • Alternatif: Atatürk bir millet bütün vasıtalarından mahrum edilse dahi kendisini kurtaracak olan vasıtaları yaratacağını öğreten liderdir. Onun birinci talebesi Mussolini'dir, ikinci talebesi benim.
    • Adolf Hitler, Almanya'nın Führer ve Şansölyesi, 20 Nisan 1938
    • Türk siyasetçi ve gazetecilerden oluşan bir heyetle görüşmesinde söyledikleri.
  • Türkiye Dünya Savaşı'nda müttefikimizdi. Harpteki talihsizliğimiz neticesinde Türkiye de bizim gibi çok sıkıntı çekti. Genç Türkiye'nin kurucusu olan büyük ve zeki lider korkunç acılar çeken ve kaderine terk edilmiş haldeki müttefiklerin tekrar ayağa kalkma çabalarının ilk ve harika bir örneği oldu. Türkiye, hükûmetinin akılcı hamleleriyle istiklalini muhafaza etmeyi başarırken Yugoslavya ise İngiliz entrikalarının kurbanı oldu.[3]
    • Adolf Hitler, Almanya'nın Führer ve Şansölyesi, 4 Mayıs 1941
  • Türkiye Büyük Meclisi’ne ve Türk halkına, Türkiye Cumhuriyeti’nin Başkanı Atatürk’ün ölümü üzerine en derin üzüntülerimi bildiriyorum. Büyük bir asker, dahi devlet adamı ve tarihi bir şahsiyet kayboldu. Yeni Türkiye Cumhuriyeti ile nesilden nesile devam edecek büyük bir anıt oluşturdu.
    • Adolf Hitler, Almanya'nın Führer ve Şansölyesi, Kasım 1938
  • O genç ve dahi Türk şefinin o esnada Çanakkale’de bulunması, Müttefikler bakımından talihin en acı darbelerinden biridir.
  • Akıllı ve barışçı yöntemlerle gerçekleştirdiği eseri halkların tarihinde izlerini bırakacaktır.
 
Her şeyden ötesi, o bir kurucudur, modern zamanların en büyük ulus kurucusudur.
— Andrew Mango
  • Her şeyden ötesi, o bir kurucudur, modern zamanların en büyük ulus kurucusudur.
  • Dağ başındaki haydutlar diye isimlendirdiğiniz kahraman Mustafa Kemal ve O'nun tüm askerleri burada olsalardı, teker teker hepsinin heykellerini dikerdik. Böylesine kahraman bir antlaşma imzalamaktan gurur duyuyorum.
    • Aristide Briand, Fransa Başbakanı, 1921.
    • Yeni Türk Devleti ile Ankara Antlaşması'nın imzalanması nedeniyle; "Bizi arkadan vurdu, dağ başındaki haydutlarla, Mustafa Kemallerle anlaştı!" diyenlere Fransız Başbakanının mecliste verdiği cevap.
  • Atatürk’ün dış ilişkiler konusu üzerindeki görüşlerini inceleyen bir kimse fikirlerinin değerini ve ifade ettikleri zamanı aşan anlamları karşısında daima hayrete düşer.

B

değiştir
  • ...Çünkü, kendisi tarihin şeklini değiştiren bir liderdir. Ama Atatürk'ün yaşamına ait en büyük anıt, hiçbir şekilde taştan ya da mermerden inşa edilemez. Kendisinin bıraktığı en büyük miras, Türkiye'nin canlı, laik demokrasisidir. Ve bu Meclis de bunun devamını sağlamaktadır bugün.[4]
  • Mustafa Kemal Atatürk, kuşkusuz 20. yüzyılda dünya savaşından önce yetişen en büyük devlet adamlarından biri, hiçbir millete nasip olmayan cesur ve büyük bir inkılâpçı olmuştur.
  • Almanya, Atatürk'ün eserine ve mücadelesine hayrandır. Onda, tarihi eseri, özgürlüğü seven bütün milletler için bir sembol olarak kalacak kudretli bir kişilik görmektedir.
    • Berlin, Alman Ajansı
  • Denilebilir ki onsuz, İslam âlemi yolunu bulabilmek için elli yıl daha bekleyecekti.
  • Atatürk'ün dehası, tarihte Türk milletinin taşıdığı ruhun faziletine en yüksek örneklerinden birini teşkil edecektir.

C

değiştir
 
Mustafa Kemal bir temeldir. Bir yöndür. Yapılmış, her şeyi bitmiş bir bina değildir. Onu ancak devam ettirerek, sürdürerek sevebiliriz. Kendisine yeni şeyler, yeni değerler ekleyerek sevebiliriz. Yalnız yüreğimizle değil, aklımızla da sevelim.
— Cemal Süreya
  • Hayatının sonuna kadar milletinin mutlak güveni ile kurduğu devletin başında muzaffer kumandanının kişiliği, eşi görülmemiş bir karakter örneğidir.
    • C. C. Sforza, İtalya
  • Atatürk! Sen, bizdendin! Seni halife yapmak, padişah yapmak isteyenler oldu; iltifat etmedin. Milli irade yolunu seçtin, hayatını ve şahsiyetini milletinin hizmetine vakfettin. Türk'ün gıpta ettiği, taziz ettiği, övdüğü ve övündüğü vasıflara maliktin, bütün bu meziyetlerinle Türk'ün ta kendisiydin. Şimdi seni, kurtardığın vatanın her köşesinden gönderilen mukaddes topraklara veriyoruz. Bil ki, hakiki yerin, daima inandığın ve bağlandığın Türk milletinin minnet dolu sinesidir. Nur içinde yat![5]
    • Celâl Bayar, 10 Kasım 1953'te, Atatürk'ün naaşının Anıtkabir'e taşındığı törende yaptığı konuşma.
  • Mustafa Kemal bir temeldir. Bir yöndür. Yapılmış, her şeyi bitmiş bir bina değildir. Onu ancak devam ettirerek, sürdürerek sevebiliriz. Kendisine yeni şeyler, yeni değerler ekleyerek sevebiliriz. Yalnız yüreğimizle değil, aklımızla da sevelim. Mustafa Kemal en büyük zaferini o zaman kazanmış olacak.
  • Mustafa Kemal, kafanın yalnız dışını değil içini de tanzime kalkıştı. Batı şapkaydı. Şapka ve itaat. Kalabalığın yerine "Şef" düşünecekti. Kur’an rafa kalktı. "Nutuk" çıktı ortaya. Bir nutuk ve bir fırka. Bir lokma ve bir hırka. Önder önüne gelenin kellesini vurdurdu. Fırka hiçbir zaman ağzını açmaya cesaret edemeyen kalabalıkların ağzına vurulan kilide bir yenisini daha ekledi. Sonra yenildi içildi. Ve hazret sirozdan kıvrandığı yataktan bir tanrı olarak kaldırıldı. Bir tanrı veya bir şeytan.[6]
  • Türkiye tarihi, bugün her zamandan çok Batı ve Avrupa tarihinden ayrılmaz bir haldedir. Ve Atatürk'ün bu yöndeki gayretleri sonuçsuz kalmamıştır. Memleketlerimiz arasındaki yüzyılları aşan dostluk, bu gelişmenin temel ögelerinden biridir.
  • Ben şimdiye kadar on beş hükümdar ve cumhurbaşkanı ile özel ve resmi konuşmalar yaptım. Bu geceki kadar ezildiğimi hatırlamıyorum. Mustafa Kemal’de büyük bir ruh kuvvetinin esrarı var.
  • Dünya sahnesinden tarihin en dikkat çekici adamlarından biri geçti.
    • Chicago Tribune Gazetesi, ABD
  • Karşımdaki bu büyük adamda, keşfettiğim bu büyük meçhulde maharet ve karakter o kadar iyi işlenmişti ki, sözlerinde hiçbir şüphe aranamazdı.
  • O, yüce bir dağa benzer. Eteğinde yaşayanlar bu yüceliği fark edemezler. Bu dağın azametini kavrayabilmek için, O'na çok uzaklardan bakmak gerekir.
  • Sevr’den sonra Türkiye’nin öldüğünü sanmıştım. Ama Türkiye; yaşıyor hem, Mustafa Kemal başına geçeli beri öylesine canlı yaşıyor ki; bir Lloyd George’un bütün çabaları, bütün imkanları, sağduyuya meydan okuyan bu şiddetli yaşama isteğinin karşısında erimekten başka bir şey yapamıyor

D

değiştir
  • Atatürk, Türk milletinin ruhunda Türk bayrağı gibi dalgalanan bir baştı.
    • Daily Telegraph Gazetesi, Birleşik Krallık
  • Yüzyıllar nadir olarak dâhi yetiştirir. Şu talihsizliğimize bakın ki 20. yüzyılın dahisi Türklere nasip oldu ve kader onu bizim karşımıza çıkardı.
  • Hiçbir memleket, yeni Türkiye'nin Ata'sı tarafından başarılan kadar güçlü, hızlı ve kökten bir yenilik hamlesine erişmemiştir.
    • Dness Gazetesi, Bulgaristan
  • Asker-devlet adamı, çağımızın en büyük liderlerinden biri idi. Kendisi, Türkiye'nin, dünyanın en ileri memleketleri arasında hak ettiği yeri almasını sağlamıştır. Keza O, Türklere, bir milletin büyüklüğünün temel taşını teşkil eden, kendine güvenme ve dayanma duygusunu vermiştir.
  • Kemal Atatürk için daimi bir anıt tesisi münasebetiyle Türkiye’ye tebriklerimi arz ile gurur duyuyorum. Onun gösterdiği yolda yürüyen büyük ulusunuz çok önemli başarılar elde etmiştir. Türk birliğinin ve ilerleyişinin mimarı Atatürk’ün hatırasını anmak için yapılan tören, dünyanın her tarafından hür insanlara ilham kaynağı olmuş çok yerinde bir saygıdır.

E

değiştir
 
Atatürk, dünyanın çok nadir yetiştirdiği dâhilerdendir. O, bütün bir tarihin seyrini değiştirmiştir.
— En-Nahar Gazetesi, Lübnan
  • Çağının, belki de tüm tarihin en olağanüstü kişilerinden biri.
    • Egyptian Gazetesi, Mısır
  • Bir ulusun hayatında bu kadar az sürede bu denli kökten değişiklik pek seyrek gerçekleşir. Bu olağanüstü işleri yapan Mustafa Kemal, hiç kuşkusuz kelimenin tam anlamıyla büyük adam niteliğine hak kazanmıştır. Ve bundan dolayı Türkiye övünebilir.
  • Vatanını muhakkak bir parçalanmaktan kurtararak devlet gemisini güvenilir bir limana götürdükten sonra milletinden bir taht istemedi. O, kelimesinin bütün anlamıyla bir insan, eşsiz bir dahi, kahraman bir asker ve siyaset adamı idi...
    • Elifba Gazetesi, Suriye
 
Atatürk’ün başardığı işler mucize ve harika kabilindedir. Birkaç yıl içinde memleketinde yaptığı inkılâplar, birkaç yüzyılda gerçekleştirilmeyecek işlerdir.
— El-Tekaddum Gazetesi, Suriye
  • Atatürk’ün başardığı işler mucize ve harika kabilindedir. Birkaç yıl içinde memleketinde yaptığı inkılâplar, birkaç yüzyılda gerçekleştirilmeyecek işlerdir.
    • El-Tekaddum Gazetesi, Suriye
  • O büyük insan yalnız Türkiye için değil, bütün Doğu milletleri için de en büyük önderdi.
  • Dünyanın çok nadir yetiştirdiği dâhilerdendir. Dünya tarihinin gidişini değiştirmiştir.
    • En-Nahar Gazetesi, Lübnan
  • Atatürk, dünyanın çok nadir yetiştirdiği dâhilerdendir. O, bütün bir tarihin seyrini değiştirmiştir.
    • En-Nahar Gazetesi, Lübnan, 1938
  • Ortaokula gelene kadar Mustafa’ydı… Matematik yeteneğiyle Mustafa Kemal oldu… Yüzlerce yılın kökleşmiş alışkanlık ve geleneklerini yıktı, adı Gazi Mustafa Kemal Atatürk oldu… Türk halkı ona kısaca ‘Atatürk’ dedi.[7]
  • Yüzyılımızda, "olmayacak hiçbir şey yoktur" şeklindeki tarihi gerçeği ispatlayan ilk adam olmuştur.
    • Esti Ujsag, Macaristan
  • Kemal Atatürk, yalnız bu yüzyılın en büyük adamlarından biri değildir. Biz Pakistan'da, O'nu geçmiş bütün çağların en büyük adamlarından biri olarak görüyoruz. Askeri bir deha, doğuştan bir lider ve büyük bir yurtsever...
  • Çok büyük bir adamdı. Bir siyasi dahiydi.
    • Excelsior Gazetesi, Fransa

F

değiştir
 
Gençlere Atatürk'ü vatan kurtarıcısı asker olarak göstermek yetmez: O asıl devrimleri ile kurtarıcı olmuştur.
— Falih Rıfkı Atay
  • Üstün iradesi, tükenmez cesareti ve eşsiz seziş ile hasımlarını dize getirdi. Fazilet ve ciddiyeti, üç yılda memleketine yalnız askeri değil, aynı zamanda tam ve doyurucu bir siyasi zafer kazandırdı.
  • Eğer Atatürk milletinin ve ordularının başında Anadolu savaşlarını kazanmasaydı bu dünyada vatansız ve hürriyetsiz kalırdınız. Asıl öksüzlük budur. Hayatınızı ana babanıza; hür, şanlı ve şerefli Türklüğünüzü Atatürk'e borçlusunuz.
  • Pek genç yaşımda devamlı olarak yanında idim. Hiçbir fikrimi saklamak ihtiyacını duyduğumu hatırlamıyorum. Dalkavukluğu meslek edinmeyenlerin hepsi de öyle idi. Atatürk'le tartışmak için yiğitliğe lüzum yoktu.
  • Gençlere Atatürk'ü vatan kurtarıcısı asker olarak göstermek yetmez: O asıl devrimleri ile kurtarıcı olmuştur.
  • Türk halkı, Mustafa Kemal’in ölümüyle, bugün sahip olduğu her şeye minnettar olduğu adamı kaybetti. Anadolu’nun millî bilincinden ve merkezinden doğan yeni dinamik devlet ve “Boğazın hasta adamının” yerine içeride ve dışarıda istikrar kazanmış olan cumhuriyet onun eseridir. O, her yönüyle yeni bir Türkiye ortaya çıkardı.
    • Frankfurter Zeitung Gazetesi, Almanya
 
Benim üzüntüm, bu adamla tanışmak hususundaki şiddetli arzumun gerçekleşmesine artık imkân kalmamış olmasıdır.
— Franklin D. Roosevelt
  • Benim üzüntüm, bu adamla tanışmak hususundaki şiddetli arzumun gerçekleşmesine artık imkân kalmamış olmasıdır. Sovyet Rusya Hariciye Nazırı Litvinof ile görüşürken kendisine onun fikrince bütün Avrupa’nın en kıymetli ve en ziyade dikkate değer devlet adamının kim olduğunu sordum. Bana Avrupa’nın en kıymetli devlet adamının Türkiye Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal olduğunu söyledi.

G

değiştir
  • O'nun yaratıcı ruhunun ve ateşli yurtseverliğinin harekete geçmemiş olduğu hiçbir alan yoktur...
    • Gazeta Polska, Polonya
  • Bu, insanlığa denenmiş bir felsefe örneği olarak sunulabilir. Atatürk yüzyıllara sığabilecek işleri on yılda tamamladı.
  • Kemal Atatürk'ün karakterinin bir cephesini göstermek itibariyle bir noktayı hatırlatmak isterim. Bize savaşlarından birini anlatıyordu. Birdenbire durdu: "Görüyorsunuz ya", dedi. "Birçok zaferler kazandım. Fakat bunların en büyüğünden sonra bile her akşam, savaş alanlarında ölen bütün askerleri düşünerek içimde derin bir keder duyuyorum." Cesaret ve zekâsından başka yüreği bu kadar yüce olan böyle bir şef'in, yurdu için mucizeler yaratmış olmasına şaşılabilir mi?
  • İnsanı teslim alıcı fevkalade önderlik kuvveti vardır. O, tetiktir, hazır cevaptır, dikkati çekecek kadar zekidir.
  • Herhangi bir olayı derinliğiyle kavramak, çıkar yolu görüp birdenbire harekete geçmek iktidarı, O'nun eşsiz otoritesinin başlıca kaynaklarından biridir.

H

değiştir
 
O, steplerde yaşayan Tatarların bir geri dönüşü, bir anakronizm, ilkel ve vahşi güce sahip biri, dünyaya gelmesi gerektiği çağdan çok geç doğmuş bir liderdir. Tüm Orta Asya'nın göçü sırasında doğmuş olsaydı, Bozkurt sancağı altında ve bir Bozkurt'un yüreği ve içgüdüleriyle Süleyman Şah'ın yanında at koşturuyor olurdu.
— H. C. Armstrong
  • O, steplerde yaşayan Tatarların bir geri dönüşü, bir anakronizm, ilkel ve vahşi güce sahip biri, dünyaya gelmesi gerektiği çağdan çok geç doğmuş bir liderdir. Tüm Orta Asya'nın göçü sırasında doğmuş olsaydı, Bozkurt sancağı altında ve bir Bozkurt'un yüreği ve içgüdüleriyle Süleyman Şah'ın yanında at koşturuyor olurdu. Askeri dehası ile duyguların, bağlılık ve ahlaki değerlerin zayıflatamadığı acımasız kararlarıyla, ülkeleri fetheden, kentleri yakıp yıkan ve seferleri arasındaki barış dönemlerini zevk ve safâ âlemleriyle dolduran, vahşi akıncıların başında bir Timurlenk veya Cengiz Han olabilirdi.
  • Büyük Yunan filozofu Platon’un “Krallar filozof olsa ve filozoflar kralların tahtına otursaydı” şeklindeki dileği, iki bin yıllık tarihte gerçekleşmedi. Halbuki, 20. yüzyılda ilk defa olarak Atatürk’ün şahsında Platon’un istediği gibi, kelimenin tam anlamıyla bunu görmekteyiz. O, dahi bir fikir adamı olarak bir milletin, yani Türk milletinin mukadderatını ele almış ve bu milletiyle atıldığı Kurtuluş Savaşı, bu milletin medeni durumunu değiştirmiş bir inkılap ve diğer milletlerin haklarını da koruyan barış ile insanlığa muhteşem bir örnek vermiştir.
  • Istırap çeken dünyada barış ve esenliği yeniden kurmak ve insanlığın yalnız maddi değil, manevi gelişmesini sağlamak isteyenler Atatürk'ün iman verici ve yön göstericiliğinden örnek ve kuvvet alsınlar.
  • O, kendi milleti ve beşeriyet âlemi için beslediği muhabbetle, bir dâhinin neler yarattığına dair, cihana fevkalade heyecanlı bir sahne seyrettirmektedir.
  • Atatürk, eskimiş bilimlerle boş yere kafasını yormamış olduğundan daha taze ve cesur düşünen bir önderdir. Kendisi için, bugünkü Avrupa’nın en güçlü devlet adamıdır diyebileceğimiz Atatürk, hiç şüphesiz devlet adamlarının en cesur ve orijinalidir.
  • Atatürk, olağanüstü nitelikte bir devlet adamı, savaş sonrası dünya tarihinin en önemli simalarından biri idi.
    • Hufvud Stadbladet Gazetesi, Finlandiya

İ

değiştir
  • Atatürk yalnız kahraman milletinin büyük bir şefi olmakla kalmamıştır. O, aynı zamanda insanlığın da en büyük evladı olmuştur.
    • İran Gazetesi
  • Devletimizin banisi (kurucusu) ve milletimizin fedakar, sadık hadimi, insanlık idealinin âşık ve mümtaz (seçkin) siması, eşsiz kahraman Atatürk! Vatan sana minnettardır.

I

değiştir
  • Çelik gibi azim ve gayreti, uzağı gören akıl ve hikmetle birleşmiş olan bu gerçek halk önderi ve devlet adamı; Anadolu dağlarının en uzak ve ıssız köşesindeki köylere bile başka bir ruh aşılamıştır.
    • Illustrierte Dergisi, Almanya
  • Atatürk, tarihte teşkilatçı bir dahi, bir milletin harikalar yaratan yöneticisi ve memleketinin kurtarıcısı olarak kalacaktır.
    • Independance Romaine Gazetesi, Romanya, 12 Kasım 1938

J

değiştir
  • Şaşırtıcı ve çekici bir kişi. Asker olarak büyük, fakat devlet adamı olarak daha büyük.
    • Japan Times
  • Yüzyıldan beri Küçük Asya'nın çıkardığı en büyük lider.
    • Japan Chronicle
  • Atatürk bu yüzyılın büyük insanlarından birinin tarihi başarılarını, Türk halkına ilham veren liderliğini, modern dünyanın ileri görüşlü anlayışını ve bir askeri lider olarak kudret ve yüksek cesaretini hatırlatmaktadır. Çöküntü halinde bulunan bir imparatorluktan özgür Türkiye'nin doğması, yeni Türkiye'nin özgürlük ve bağımsızlığını şerefli bir şekilde ilan etmesi ve o zamandan beri koruması, Atatürk'ün Türk halkının işidir. Şüphesiz ki, Türkiye'de giriştiği derin ve geniş inkılâplar kadar bir kitlenin kendisine olan güvenini daha başarı ile gösteren bir örnek yoktur.
  • Mustafa Kemal, diktatörlerin en katısıdır. Onun yanında Hitler korkağın biridir. Mussolini ise güzel koku sürüp sağda solda gezinen bir züppedir. Goemboes (Macar diktatörü) ise bir salon kuklasından başka bir şey değildir.

K

değiştir
  • Aziz Atatürk; Hayatın pahasına gerçekleştirdiğin ve çok sevdiğin Türk ulusuna armağan ettiğin kıymetli eserlerini ve ilkelerini değiştirmek ve hatta yıkmak isteyenler maalesef bugün de sağımızda solumuzda mevcuttur. Hatta bazı sapıklar, ilkelerini yıkamayınca senin heykellerine ve resimlerine saldırmaktadırlar. Bu gibi sözle veya fiili saldırılar, kalpleri yurt ve millet sevgisiyle yanıp tutuşan ve "Ne mutlu Türk'üm diyene!" diyebilen bizim gibileri çok üzmektedir. Ancak; koyduğun ve emanet ettiğin ilkelerin en sadık ve güçlü bekçisi, göz bebeğin Türk Silahlı Kuvvetleri, bu tür davranışları hassasiyetle izlemekte ve gerektiğinde bu gibileri süratle yok etmenin kesin kararlılığı içinde bulunmaktadır.
    • Kenan Evren (Türk Silahlı Kuvvetleri mensuplarına yayımladığı 10 Kasım mesajı, 1978)
  • Biliyorsunuz: Yalancı devrimciler "Tek yol devrim!" diye ortaya atıldılar; duvarlara, şuraya buraya yazdılar. Evet, devrim vardır ama bu tek yol Atatürk devrimidir! Onun yoludur. Atatürk'ün koyduğu ilkeler komünizme de faşizme de kapalıdır.
    • Kenan Evren (17 Ocak 1981 günü Gaziantep'te yaptığı konuşma)
  • Zaman zaman bana böyle sorular soruluyor. Beni Atatürk'le kıyas etmeye kalkışıyorlar. Ama hiçbir zaman ben Atatürk olmak niyetinde değilim. Olamam da zaten. O büyük bir adamdı. Dünya çapında bir liderdi. Biz onun koyduğu prensipler üzerinde yürüyoruz. Onun koyduğu ilkeleri muhafaza etmeye çalışıyoruz. Biz; onun ilkelerinin muhafızıyız, bekçisiyiz. Binaenaleyh beni Atatürk'le mukayese edince üzülüyorum. Bunun, halkın bana karşı olan sevgisinden geldiğine inanıyorum. Ama benzetmemelerini arzu ederim.
    • Kenan Evren (Federal Almanya'nın ARD Televizyonu muhabirinin, "Son zamanlarda sık sık Kemal Atatürk'le karşılaştırılıyorsunuz. Bu konuda ne gibi duygularınız var?" sorusuna verdiği cevap, 30 Nisan 1981)
  • Sen Türk olmakla mutluydun, Türklük seninle daha da mutludur.
    • Kenan Evren (10 Kasım 1988 günü Atatürk'ü Anma Töreni'nde yaptığı konuşma)
  • 10 Kasım tarihi gelip çatmıştı. Birinci dersten çıkmış, ikinci derse girecektik. Okuldaki bayrağın yarıya indirilmiş olduğunu gördük. Ölüm haberi hemen yayılmıştı. Kimse konuşamıyordu. Etrafı bir sessizlik kaplamıştı. Ders zili çaldı. Dershanelere girdik. Hiç unutmam, dersimiz hayvan bakımı idi, veteriner olan hocamız hiçbir şey olmamış gibi ders anlatıyordu. Aralarında benim de bulunduğum birkaç arkadaş hıçkırarak ağlamaya başlayınca hıçkırıklar bütün dershaneyi kapladı, öğretmen de dayanamayıp dersten çıkıp gitti. Şu satırları yazarken yine o anı yaşıyor ve gözlerim yaşarıyor. Bütün okulda dersler paydos edilmişti. Gazinodaki radyonun başında toplandık. Haberleri anında alabilmek için hiçbirimiz radyodan ayrılamıyorduk. Günlerce o radyo başında hep beraber ağladık, ağladık. İkinci gün İsmet İNÖNÜ'nün cumhurbaşkanlığına seçilme haberini alınca yüreğimize biraz olsun su serpildi. İstanbul'da o büyük kurtarıcının katafalkı önünden geçmeyen insan kalmadı. Bu geçiş bir hafta devam etti. Cenazenin kaldırıldığı gün top arabasının hemen önünde okulumuz çelengini taşıyanlar arasında olduğum için top arabası geçerken yedisinden yetmişine bütün İstanbulluların çığlıklarını yakinen görebiliyordum. O manzarayı görmeyenlerin bunu tahayyül etmeleri bile mümkün değil. Ana caddeye açılan yollar, bütün binalar insan seli; yola taşmayı önlemek için itfaiye arabaları halkın üzerine su sıkıyor, halk yine de dağılmıyor. Hatta bir kısım kadın-erkek vatandaşlar göğüslerini açarak, "Sık suyu. Öldürsen de gitmem." diye haykırıyordu. Karaköy'den geçerken bir binanın üçüncü katındaki pencereden bir kadın kendisini top arabasının üzerine atacak iken yanındakiler geriye çekerek kurtardılar. Bu ne sevgi idi ya Rabbi! Bu ne bağlılıktı! Hangi devlet adamına böyle bir sevgi nasip olmuştur? Atatürk'e küfür eden, heykellerine saldıran o sapıklar, o yobazlar bu sahneleri görmediler.[8]
  • Şöhreti bütün cihana yayılmış olan tecrübeli başkanın yönetimi herkesin sevgi ve saygısını çeken büyük Türk milletinin milli bağımsızlığını devamlı bir başarı ile kuvvetlendirmiş ve yeni milli yapısını yaratmıştır.
  • Türkiye, dost ve düşmanlarının hayran olduğu bir deha adama malik bulunmak bahtiyarlığına erişmiştir.
    • Katimerini Gazetesi, Yunanistan
  • Büyük adamlar, kuşaklarının başındadır. Türk milletinin başındaki büyük ve dahi Atatürk, politika ve savaş alanlarında yılmayan büyük ve yurtsever bir insandı.
    • Kerama, Lübnan Başbakanı, 10 Kasım 1963
  • Atatürk öyle bir insandır ki, hayali değildir. İstediğini bilir, bildiğini yapar, yapamayacağı birşeyi de istemez.
    • Krippel, Avusturyalı heykeltıraş

L

değiştir
 
Atatürk, tarihte, memleketinin en büyük adamlarından biri olarak kalacaktır.
— Le Morgen Bladet Gazetesi, Norveç
  • Dünyanın, çağdaş, en büyük kişilerinden biri.
    • Le Jour-Echo de Paris Gazetesi, Fransa
  • Atatürk, tarihte, memleketinin en büyük adamlarından biri olarak kalacaktır.
    • Le Morgen Bladet Gazetesi, Norveç
  • Milletine bu kadar az zamanda bu ölçüde hizmet edebilen tek devlet adamı Atatürk'tür.
    • Libre Belgique Gazetesi, Belçika
  • Tüm korkunç Türklerin en korkuncu.[9]
    • Lord Balfour, Britanyalı devlet adamı, 1922. Orijinali: Most terrible of all the terrible Turks.
  • Kelimenin tam anlamıyla bir yapıcı ve yaratıcı olan Atatürk, dünya haritasında memleketine yepyeni bir sınır çizmiştir...
    • Loryan Gazetesi, Lübnan, 1938
  • Bütün dünya 10 Kasım’da biz Almanların da dostluk ve saygı ile bağlı olduğumuz bir insanın hayatını ve eserlerini takdirle anmaktadır. Atatürk, daima Türkiye ile Avrupa arasında sıkı bağlar kurmaya çalışmıştır.

M

değiştir
  • Bir daha gel, gel Samsun'dan,
    Sarı saçlım, mavi gözlüm
    Nerde, nerde, nerdesin dost?
  • Türkiye'yi bir arı kovanına ve bütün Türkleri de bal aramaya çıkmış çalışkan arılara benzetiyorum. Nasıl arılar beylerinin etrafında toplanıp çalışırlarsa bütün Türk milleti bugün büyük dahi Mustafa Kemal etrafında toplanmışlardır.
  • Mustafa Kemal yeni Türkiye'nin kalbidir. Eski, yıpranmış bir toplumdan yepyeni, güçlü bir millet yaratmış, essiz kişiliğiyle kendini herkese saydırmış, enerjisiyle herkesi kendine inandırmıştır.
  • Mustafa Kemal’in eseri, İkinci Dünya Savaşına kadar Türkiye çapında değerlendirildi. Eski bir ülkenin modern bir ulus biçimine dönüştürülmesini tüm dünya takdirle karşılamıştı. İkinci Dünya Savaşı sonrasında ise Kemalizm uluslar arası bir boyut kazanmış ve Moskova ile Pekin’in güdümüne girmeyen üçüncü dünya uluslarına örneklik yapmaya başlamıştır. Kemalizm, gelişmekte olan ülkeler için komünizmin alternatifi olarak görünmeye başlamıştır. Geri kalmış ya da gelişmekte olan ülkelerde liberal sistem doğru dürüst işleyemez. Görünüşte demokrasi olsa da derebeyleri ya da geleneksel güçler gerçek iktidarı elinde tutarlar. Siyasal demokrasi ancak ekonomik alanda belirli bir gelişme düzeyinden sonra ciddi anlamda işlemeye başlar. Geri kalmış ülkeler, Batı’nın gelişmiş ülkelerdeki gibi liberalizmin ya da kapitalizmin yollarından giderek aynı düzeye gelemezler.[10]
  • Mevcut rütbelerin hepsini kaldırdığı bir memlekette, bu adam, bütün rütbeleri, kazanmıştır. O memlekete, bulabilecek en şerefli isim O'na verilmiştir.
  • Eski Osmanlı İmparatorluğu bir hayal gibi ortadan silinirken, milli bir Türk Devleti'nin kuruluşu, bu çağın en şaşırtıcı başarılarından birisidir. Mustafa Kemal, yüce bir eser ortaya koymuştur. Atatürk'ün parlak başarısı bütün sömürgeler için bir örnek olmuştur.
  • Bizim aslımız rengi uçmuş bir kıvılcım iken, O'nun bakışı ile cihanı kaplayan ve aydınlatan bir güneş haline geldik.

N

değiştir
  • Atatürk, şahsiyet ve yeteneğin dev gibi bir simgesi idi, O, yirminci yüzyılın en görkemli olayını yaratan adamdı.
    • National Tidence Gazetesi, Danimarka
  • Atatürk, yirminci asrın en büyük gerçeğini yaratan adamdır.
    • Nationaltidende Gazetesi, Belçika
  • Türkiye tekrar Atatürk'e dönmek zorundadır. Başka kurtuluş yoktur. Yoksa onun bunun oyuncağı ve sömürgesi olmaya devam eder. O (yol) da akıl ve bilim yoludur.[11]
  • Büyük düşüncelerin adamı. Bir devlet mimarıydı.
    • Neue Freie Presse, Viyana, Avusturya
  • Savaş sonrası döneminin en yetenekli liderlerinden biri.
  • Arkasında olmasaydı şanlı bir mazi, bu milletten çıkar mıydı bir büyük Gazi...
  • Saygı olsun bu çelik atlıların gök tuğuna,
    Tuğu kaldırmış olan orduların Başbuğuna.
  • Yakın ve Ortadoğu’da ilk cumhuriyet, doğuşunu ona borçludur. Bu cumhuriyet birçok ulusun milli özgürlük savaşlarına ışık tutmuştur. Atatürk’ün yönetimindeki Türkiye’nin uluslar arası otoritesi yükselmiş ve ülkesi dünya siyasetinde önemli bir rol oynamaya başlamıştır.
  • İnsanlığın bütün belirtileri O'nda kendini hemen gösteriyor.
    • Noelle Gazetesi, Fransa
  • Atatürk'ün yurt kurtarıcı olduğunu, milletlerin en vefalısı olan Türkler asla unutmayacaklardır.
    • Noell Roger Gazetesi, Fransa
  • O, olmasaydı modern Türkiye olmazdı. O'nun sayesinde Türkler, O'nun olağanüstü eserini izleyebilecekler ve zaten dünyaca pek yüksek olan onurlarını daha fazla yükseltebileceklerdir.
    • Nya Dagligt Gazetesi, İsveç

O

değiştir
  • Çağımızda hiçbir isim Atatürk'ün adı kadar büyük saygı yaratmamıştır.
    • Observer Dergisi, Birleşik Krallık

P

değiştir
  • Dünya, çağımızın en dikkat çekici adamlarından birini kaybetti.
    • Palestine Post, Filistin
  • Asırları aşan adam!
    • Paris basını, Fransa
  • Dünya, bu savaş ve barış kahramanı büyük adamın ölümü ile yoksul düşmüştür.
    • Pester Lioyd Gazetesi, Macaristan
  • Bugünün Türkleri, yüzyıllar önce Avrupa’yı titreten canlı millet durumuna erişmiştir. Ve bu akşam O büyük ölünün başında bekleyen Türkiye, güçlü ve dipdiri Türkiye'dir.
  • Kemal Paşa sade, bizim Lombardia ve Piemonte bölgelerinin eski asil askerlerine benzeyen davranışlarıyla çok seçkin bir insan. Az konuşuyor, derin ve kesin cevaplar veriyor. Çok düşünüyor ve izliyor. İnsanları büyük enerjisini yansıtan ve nüfuz eden gözlerle inceliyor. Fizyonomisi, o an içinde bulunduğu hislere göre bazen emir verici bir görünüme, bazen de insani duygulandıran, adeta çocuksu tatlı bir havaya bürünüyor. Merhamet dolu bir insan. Çok acı çekmiş olduğu anlaşılıyor. Aciz kimselere karşı sevinç duyuyor, önemli bir kişi havası takınmıyor. Tüm aile efradı ile konuşuyor, şakalaşıyor... Gazi hakkında çok şey söyleniyor. Kanaatimce, kendisini gerçekten tanıyabilmek için yakından ve özel yaşamında da incelemek gerekir. Ahlakıyla ilgili çıkan söylentiler bana çok abartılmış geliyor. Duygusal açıdan ve arkadaşlık konusunda düş kırıklığına uğramış bir insan olduğunu zannediyorum.
    • Pietro Canonica, İtalyan heykeltıraş
  • Türkiye'yi yaratan, tarihimizin bu en Büyük Adamını başımı en derin hürmetle eğerek selamlarım.
  • Yalnız bir asker değil, aynı zamanda yüzyılımızın bir daha göremeyeceği bir dahi idi.

R

değiştir
  • Devrin yüksek şahsiyetleri kitaplarda, konferanslarda Türkiye'nin asla değişmeyeceğini ve değişmeden öleceğini ilan etmişlerdi. Hâlbuki ölmeden değişti. Hem de kökünden ve baştan aşağı değişti. İnançlar, gelenekler, yöntemler yıkıldı. Son döküntülerini de yabancı zırhlıları ve kapitülasyonlar gibi memleketten sürüp attılar. Türkiye, ruhunu değiştirmişti. Tamamen ve tasavvur edilmesi mümkün olduğu kadar...
  • Boğazdaki hasta adam yerine, sağlıklı ve güçlü bir adamın doğması, Kemal Atatürk’ün büyük bir eseridir. O, Türkiye’yi yeniledi, sınırları küçültmekle yeni devlete ve hedeflere istikrar ve kuvvet verdi. Kemalist Türkiye bir güç faktörü oldu, Atatürk’ün zeki ve realist dış politikası, Türkiye’yi saygılı bir devlet yaptı. Aynı zamanda Kemal, ülkesinin soyutlanmasına engel olduğu gibi, paktlardan doğabilecek tehlikeleri birer birer aştı. O, bütün imkanların gerçekçi politikalarından faydalandı ve ülkesine yarar sağladı.
    • Rheinisch-Westfälische Zeitung Gazetesi, Almanya
  • Yeni Türkiye'ye ve onun büyük lideri Atatürk'e hayranım.[12]
  • Gazi Mustafa Kemal Paşa'yı daima kuvvetleri kuvvetinden üstün sayılan çetin varlıklarla didişmekten haz duyar cidalci bir kudret olarak tanıdım. Harbiye'den neş'etiyle beraber Sultan Hamid istibdadına karşı mücadele, Otuz Bir Mart İsyanı'na karşı Hareket Ordusu'na iştirak, Trablus'ta İtalyan tecavüzüne mukabele; Çanakkale'de İngiliz, Muş ve Bitlis'te Çar gururunu kırışı... Bir zamanlar her hükûmet adamının saydığı Alman nüfuzuna karşı duran, mütarekeden sonra içli dışlı bir sürü düşman kuvvetine karşı millî hareketi ikame ve idame...[13]

S

değiştir
  • Atatürk öldü. Barış kubbesinin Doğu sütunu yıkıldı. Artık evrende barışı kimse garanti edemez. Nitekim Avrupalı devlet adamları; O'nun 1930'da yaptığı uyarı ve tavsiyeleri dinlememiş ve dünyayı 1939 yılında ikinci büyük savaş felaketinin içine sürüklemişlerdir.
    • Sanerwin Gazetesi, Fransa
  • Sırasıyla ihtilalci ve asi, sonradan muzaffer bir kumandan olan "Türklerin babası" Yeni Türkiye'yi yarattı, sultanları kovdu, kadınlara hürriyet verdi, fesi kaldırdı, ülkesinde radikal bir inkılâp yaptı.
    • Soir Gazetesi, Paris, Fransa
  • Dünyanın yetiştirdiği en büyük insanlardan biri.
    • Star of India, Hindistan
  • Bu Türk milleti yastadır. Çünkü yeni Türkiye'nin yaratıcısı olan eşsiz şefini kaybetmiştir.
    • Stipsi Gazetesi, Arnavutluk
  • Atatürk, yalnız Türk milletinin değil, özgürlüğü uğruna savaşan bütün milletlerin önderiydi. O'nun direktifleri altında siz bağımsızlığınıza kavuştunuz. Biz de o yoldan yürüyerek özgürlüğümüze kavuştuk.
  • …Tekrar bir defa daha söylemeliyim ki, Kemal Atatürk dünya tarihinde önemi haiz olan müthiş bir iş yaptı… İster onunla aynı görüşte olalım veya ister olmayalım, o, yüzyıllarca geçerli olan tarih teorisini yakalayabildiğini ve onu anlayabildiğini her zaman tarihen ispatladı…[14]
    • Sukarno, Endonezya bağımsızlık hareketinin önderi ve Endonezya'nın ilk devlet başkanı
  • Onun [Atatürk’ün] radikal faaliyetlerinin İslam’a göre doğru olup olmadığına hükmetmek bizim işimiz değildir. Sadece gelecek onun hakkında bir karar verecektir. Sadece tarih Kemal’in diktatör mü yoksa çok akıllı bir adam mı olduğuna karar verecektir.[15]
    • Sukarno, Endonezya bağımsızlık hareketinin önderi ve Endonezya'nın ilk devlet başkanı
  • İngiltere önce, cesur ve asil bir düşman, sonra da sadık bir dost olarak tanıdığı büyük adamı selamlamaktadır.
    • Sunday Times Gazetesi, Birleşik Krallık

T

değiştir
  • Atatürk gibi insanlar bir nesil için doğmadıkları gibi belli bir devre için de doğmazlar. Onlar önderlikleriyle yüzyıllarca milletlerin tarihinde hüküm sürecek insanlardır.
    • Tahran Gazetesi, İran
  • Savaş sonrasının en ileri gelen devlet adamlarından biri. Kendi başına bir klâs oluşturuyordu ve hemen her açıdan tekti.
    • The Fortnightiy, Londra
  • Avrupa, savaştan sonra belirmiş az sayıdaki yapıcı devlet adamlarından birini kaybetti.
    • The Spectator, Birleşik Krallık
  • Cumhuriyet Türkiyesi'nin Devlet Başkanı Kemal Atatürk, diğer önderlerde görmeye alışmadığımız şu değerli nitelikleri kişiliğinde toplamış bulunuyor: alçak gönüllülük, yeterlik ve başarı...
    • The Truth, Birleşik Krallık
  • O, Türkiye'nin önceki kuşaklarından hiçbirine nasip olmayan özgürlük ve güven dolu bir hayat sağladı. Başarıları, Türkiye'nin Avrupa devleti olmasını sağladı, yakın doğunun tarihini değiştirdi.
    • Times Gazetesi, Birleşik Krallık
  • Bir milleti, uçurumun kenarından sarsılmaz azmiyle kurtaran, kuvvetlendiren, yükselten yöneticiler arasında Atatürk, en birincisidir.
    • Timpul Gazetesi, 12 Kasım 1938
  • Atatürk'ün ölümü ile Yakın Doğu'nun gelişmesine birinci derecede etken olan son derece kuvvetli bir şahsiyet kaybolmuştur.
    • Tribuna Gazetesi, İtalya
  • Dünyada ülkesini savaşta zafere kavuşturan birçok komutan var. Milletini daha ileri bir toplum yapmak için çalışmış birçok önder de var. Ama yokluk, yoksulluk içinde ikisini birden başarmış bir kişi var: Atatürk.[16]
  • Ben Çankaya'ya çıktıktan sonra bir sürü boş vaktim oldu. Çeşitli çalışmalara soyundum. Bunlardan birincisi bilgisayar bilgilerimi ilerletmekti. (…) Sonra bol bol kitap okuyordum. Çankaya Köşkü'nün çok zengin bir kütüphanesi vardır. Onu tararken Atatürk'ün Nutuk eserini gördüm. Hemen aldım. Çoktandır bu kitabı merak ediyordum ama okuma fırsatı bulamamıştım. Çok dikkatli bir şekilde okudum. Okudukça hayretler içinde kaldım. Atatürk'ün çok büyük deha olduğunu kitabın her satırında daha iyi anlıyordum. Böyle bir kitap ancak bir deha tarafından yazılabilir. O kadar tarafsız ve gerçekçi bir anlatım kullanmayı herkes göze alamaz. Anılarını yazarken olayları kendi haklılığına dayandırmayan insan çok azdır. Atatürk açık yüreklilikle bunu başarmış. İnanılmaz bir kitaptır Nutuk. Türk yakın tarihinin gerçeklerini bütün açıklığıyla dile getirmiş. (…) Nutuk'u okuyunca anladım: Atatürk muhteşem bir beyinmiş. Değerlendirmeleri, kararları, öngörüleri, reformistliği gerçekten inanılmaz. Meğer ben Atatürk'ü hiç tanımıyormuşum, kendisine hayran oldum…[17]

U

değiştir
  • Atatürk, uluslararası anlayış, iş birliği, barış yolunda çaba göstermiş üstün kişi, olağanüstü devrimler gerçekleştirmiş bir devrimci, sömürgecilik ve yayılmacılığa karşı savaşan ilk önder, insan haklarına saygılı, dünya barışının öncüsü, yaşamı boyunca insanlar arasında renk, dil, din, ırk ayrımı gözetmeyen, eşi olmayan devlet adamı, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusudur.[18][19]
    • UNESCO’nun Atatürk tanımı.

V

değiştir
  • Mustafa Kemal sosyalist değil, fakat görülüyor ki iyi bir teşkilatçı, yüksek anlayışlı, ilerici ve iyi düşünceli, akıllı bir lider. Mustafa Kemal soygunculara karşı bir Kurtuluş Savaşı veriyor. Emperyalistlerin gururunu kıracağına ve Sultan’ı da yaranı ile birlikte alt edeceğine inanıyorum.
  • Atatürk, Türkiye'yi tek düşmanı kalmaksızın bırakmıştır. Bu zamanımızın hiçbir devlet şefinin başaramadığıdır.
    • Völkischer Beobachter Gazetesi, Almanya
  • Türk halkı büyük oğlunu kaybetti. Atatürk, bir milletin kader anında verdiği emirle halkının kaderini değiştiren insanlara aittir.
    • Völkischer Beobachter Gazetesi, Almanya
  • O, kişisel kazanç ve ün peşinde koşan basit bir diktatör değil, gelecek kuşaklar için sağlam temeller atmaya uğraşan bir kahramandı.
  • Savaşta Türkiye'yi kurtaran, savaştan sonra da Türk milletini yeniden dirilten Atatürk’ün ölümü, yalnız yurdu için değil, Avrupa için de büyük kayıptır. Her sınıf halkın O'nun ardından döktükleri içten gözyaşları bu büyük kahraman ve modern Türkiye'nin Ata'sına değer bir görünümden başka bir şey değildir.
  • O, benzeri olmayan bir devlet adamı idi. Diktatörlerin tahammül edemediği serbest bir nizamla, demokrasilerin başaramadığı ve başaramayacağı işler yapmıştır. Tarihte böyle adamlar devirlerine kendi adlarını vermişlerdir.
    • Word Price, Birleşik Krallık

Y

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ↑ T.B.M.M Tutanak Dergisi, Birleşim: 17, 14. 12. 1953, s. 187-188
  2. ↑ Stefan Ihrig, Naziler ve Atatürk, Alfa Kitap, 2015, s. 162
  3. ↑ Adolf Hitler'in 4 Mayıs 1941 tarihli Reichstag konuşması
  4. ↑ Hürriyet, 06.04.2009
  5. ↑ OdaTV, 25.10.2018
  6. ↑ Cemil Meriç, Jurnal, Cilt 1, İletişim Yayınları, "Hürriyet" bölümünden.
  7. ↑ Fikrimin Rehberi Gazi Mustafa Kemal, Erol Mütercimler, Alfa, s. 1038
  8. ↑ Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 1, 1990
  9. ↑ THE TWO KEMALS; The Polished Aristocrat of European Circles in Contrast With the Ruthless Commander of Fanatical Turks, New York Times, 1 Ekim 1922.
  10. ↑ Le Monde, Maurice Duverger, 27 Mayıs 1961
  11. ↑ Öteki Gündem, Habertürk.
  12. ↑ CHP'NİN SİYASAL NİTELİKTEKİ KONGRELERE TEMSİLCİYLE KATILIM TERCİHİ: İŞÇİ SINIFI HAMBURG KONGRESİ ÖRNEĞİ (1936)
  13. ↑ Ünaydın, Büyük Hitabeye Dair-I, 1922
  14. ↑ Sukarno, Dibawah Bendera Revolusi, I, s. 444-445; Under the Banner of Revolution, I, s. 426-427.
  15. ↑ Noer, The Modernist Muslim Movement in Indonesia, s. 285-286.
  16. ↑ Cumhuriyet, Turgut Özakman, Bilgi Yayınevi, 81. Basım, 2013, Önsöz, s. 9
  17. ↑ Özal, Ondan Sonra Atatürk'ü Dilinden Düşürmedi
  18. ↑ Atatürkçü Düşünce Derneği, ADD.org.tr, Erişim tarihi: 11.11.2015
  19. ↑ AnkaraBarosu.org, Erişim tarihi: 11.11.2015
  20. ↑ Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (1981). Atatürk. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. s. 8. 
< Mustafa Kemal Atatürk sayfasına geri dön
"https://tr.wikiquote.org/w/index.php?title=Mustafa_Kemal_Atatürk/Atatürk_hakkında_söylenmiş_sözler&oldid=226014" sayfasından alınmıştır